LATA 60. XX W.

Zainteresowanie zbieractwem i kolekcjonerstwem oraz ekspozycją zgromadzonych obiektów dotyczących Kościerzyny i ziemi kościerskiej związane jest ściśle z osobą dra Jerzego Knyby, etnografa i nauczyciela historii w kościerskim liceum ogólnokształcącym.

Z jego to inicjatywy w roku 1963 powstały w tejże szkole dwie izby: Izba Regionalna, w której zgromadzono przede wszystkim zabytki z zakresu kaszubskiej kultury materialnej oraz Izba Pamięci Narodowej z pamiątkami o treści związanej z walką o polskość i tożsamość regionalną społeczności ziemi kościerskiej, a także przedmiotami, dokumentami, fotografiami związanymi z przeszłością Kościerzyny i okolic. Istnienie Izb, Regionalnej i Pamięci Narodowej oraz utworzonych przy nich kółek zainteresowań stało się dla młodzieży szkolnej LO źródłem szerszego zamiłowania do historii i kultury kaszubskiej. Izby były odwiedzane jednak nie tylko przez dzieci i młodzież szkolną, gdyż udostępniono je do zwiedzania wszystkim zainteresowanym. Zaczątkiem przyszłej stałej ekspozycji było urządzenie w 1965 roku, Izby Regionalnej mieszczącą się w ówczesnym Powiatowym Domu Kultury w Kościerzynie. Była to pierwsza tego typu placówka kulturalna w województwie gdańskim utworzona z zamiarem popularyzacji kultury kaszubskiej szczególnie dla turystów spoza regionu. Znalazły się w niej pamiątki archeologiczne, zabytki kaszubskiej kultury materialnej, takie jak meble, sprzęty domowe, instrumenty muzyczne, narzędzia codziennego użytku, plecionki, rzeźby, hafty, stroje kaszubskie, informacje o budownictwie regionalnym. Ciekawostką była możliwość odsłuchania przez zwiedzających nagranych na taśmę magnetofonową starych gawęd ludowych i pieśni kaszubskich.

LATA 70. XX W.

Z okazji 25-lecia powojennej historii Kościerzyny, w 1970 roku zorganizowana została w Kościerzynie kolejna wystawa pod nazwą „Dzieje Kościerzyny”.
Przedstawiała ona rys dziejowy samego miasta i ziemi kościerskiej a w jej zakres weszły między innymi dzieje prehistoryczne związane z kulturą wschodniopomorską na tym terenie, dzieje z okresu średniowiecza związane z historią „Ziemi Pirsna”, historia osadnictwa w różnych okresach dziejów, począwszy od wczesnego średniowiecza po czasy współczesne. Ukazywała także dzieje gospodarcze i społeczne, kulturę i oświatę oraz burzliwe losy Kościerzyny i okolic w XX wieku.

LATA 90. XX W.

W latach 1991-1992 gromadzone przez wiele lat w kościerskim LO zbiory zostały za zgodą dyrekcji szkoły przeniesione do pomieszczeń Kościerskiego Domu Kultury przy ulicy Długiej, gdzie utworzyły stalą wystawę pod nazwą: „Ekspozycja Muzealna Kościerzyna i Ziemia Kościerska”.
Została ona otwarta w czerwcu 1992 roku i w pewnej mierze była spełnieniem marzenia Jerzego Knyby o powołaniu do życia w Kościerzynie muzeum z prawdziwego zdarzenia. Niewielka jednak powierzchnia sal KDK przeznaczonych na ekspozycję zbiorów (70 m2) była niewystarczająca by pomieścić wszystkie wartościowe zbiory i dobrze je wyeksponować, dlatego podjęto usilne starania w celu przeniesienia jej do lepszego i bardziej adekwatnego miejsca jakim byłby kościerski ratusz, wymagający w tym czasie kapitalnego remontu. W latach 1995-2000 za sprawą władz miasta oraz przy wsparciu „Fundacji Wspierania Renowacji Ratusza w Kościerzynie i Urządzenia w Nim Muzeum” dokonano pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków gruntownej renowacji obiektu ratusza, najstarszego istniejącego w Kościerzynie budynku użyteczności publicznej pochodzącego z 1843 roku, który to warto podkreślić, został z dniem 20 lutego 1998 r. wpisany do rejestru zabytków.

LATA 1995-2006

W latach 1995-2000 za sprawą władz miasta oraz przy wsparciu „Fundacji Wspierania Renowacji Ratusza w Kościerzynie i Urządzenia w Nim Muzeum” dokonano pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków gruntownej renowacji obiektu ratusza, najstarszego istniejącego w Kościerzynie budynku użyteczności publicznej pochodzącego z 1843 roku, który to warto podkreślić, został z dniem 20 lutego 1998 r. wpisany do rejestru zabytków.
W odrestaurowanym budynku dla potrzeb muzeum przeznaczono pierwsze i drugie piętro o łącznej powierzchni 297 m2. Od stycznia do końca sierpnia 2000 roku trwało przenoszenie zbiorów i urządzanie ekspozycji muzealnej w nowych pomieszczeniach ratusza. Do ekspozycji znajdującej się wcześniej w KDK dodatkowo dołączono dział przyrodniczy – fauna ziemi kościerskiej. Uroczyste otwarcie ekspozycji muzealnej nastąpiło jeszcze w trakcie przeprowadzki 17 lipca 2000 roku. Finał zbiegów o utworzenie instytucji muzealnej przypadł na rok 2006. Na początku tegoż roku Rada Miasta Kościerzyny jednogłośnie opowiedziała się za utworzeniem muzeum, którego formalne powołanie nastąpiło kilka miesięcy później, na mocy uchwały z dnia 27 października o powołaniu do życia Muzeum Ziemi Kościerskiej w Kościerzynie.

Muzeum Dzisiaj

Muzeum rozpoczęło swoją działalność 2 kwietnia 2007 roku jako odrębna, samorządowa instytucja kultury, której dyrektorem został p. Krzysztof Jażdżewski. Przez rok 2007 działalność opierała się na wewnętrznej organizacji instytucji oraz przygotowywaniu wystaw czasowych i działalności wydawniczej, której efektem było wydanie pierwszego numeru Kościerskich Zeszytów Muzealnych oraz publikacji „Z dziejów Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Kościerzynie”.

Kolejnym etapem rozwoju kościerskiej placówki muzealnej i rozszerzenia jej działalności było przejęcie w kwietniu 2009 roku funkcjonującego od 1992 roku Skansenu – Parowozownia Kościerzyna i włączenie go jako oddział – Muzeum Kolejnictwa do struktur Muzeum Ziemi Kościerskiej.

W listopadzie 2010 roku Muzeum Ziemi Kościerskiej otworzyło kolejny, drugi już oddział – Muzeum Akordeonu. Jest to pierwsza w Polsce placówka poświecona wyłącznie temu jakże popularnemu na Kaszubach instrumentowi. W latach 2010-2013 mieściła się ona w budynku Kościerskiego Domu Kultury, a obecnie od stycznia 2014 swą siedzibę ma na parterze kościerskiego ratusza.

W dniu 21.04.2012 roku Muzeum Ziemi Kościerskiej w Kościerzynie po pięciu latach swej działalności doczekało się patrona. W tym dniu odbyło się uroczyste nadanie naszej placówce muzealnej imienia dr Jerzego Knyby – Honorowego Obywatela Miasta, działacza, społecznika, pedagoga i wychowawcy wielu pokoleń mieszkańców Kościerzyny, ale przede wszystkim historyka i etnografa oraz twórcy kościerskiego muzeum.

Muzeum Ziemi Kościerskiej im dra Jerzego Knyby w Kościerzynie posiada stałą ekspozycję muzealną poświęconą głównie tematyce historii miasta i ziemi kościerskiej. Przybliża ona także postaci zasłużonych kaszubskich działaczy, pisarzy, malarzy oraz ich twórczość. Całość ekspozycji została podzielona na 3 działy:

1) Dział Historii i Kultury Ziemi Kościerskiej, gdzie umieszczono eksponaty i tablice obrazujące dzieje Kościerzyny i Ziemi Kościerskiej oraz kulturę zamieszkującej jej ludności. Ciekawym elementem ekspozycji są zgromadzone i zaprezentowane znaleziska archeologiczne pochodzące z obszaru powiatu kościerskiego;

2) Dział Etnograficzny zawierający różnego rodzaju wytwory rękodzieła ludności kaszubskiej (meble, hafty, plecionkarstwo, rzeźby, naczynia) obrazujące życie codzienne Kaszubów w poprzednich stuleciach;

3) Dział Przyrodniczy, gdzie swoje miejsce znalazły eksponaty obrazujące faunę Ziemi Kościerskiej (obecnie dział ten znajduje się w depozycie w Leśnej Izbie Edukacyjnej w Nadleśnictwie Kościerzyna, ul. M. Skłodowskiej-Curie 6).