Kaszëbë w ùszłoce wiedno bëłë terenã pògrańczégò, z czegò wëchôdało tuszowanié kùltur, wzbògôcanié tradicji i intelektualnégò chwatu, alé téż diskriminacjô z rozmajtëch strón, pòniżanié i wëzwëskòwanié, a w cządach nôgòrszi próbë pôrãnôsce tësący òfiarów pòmòrdowónëch w Piôsznicë, Szpãgawskù, Stuttofie i jinszich môlach martirologii. Bëło tak temù, bò w kòżdim cządze dzejów Kaszëbë wiedno - zgódno z pòwiedzenim autora naszégò himnu Hieronima Derdowsczégò - trzimelë z wiarą katolëcką i pòlsczim nôrodã, chòc wiedno téż dbałë ò swòjã jawernotã, a òsoblëwie ò swój słowiańsczi jãzëk kaszëbsczi.

Przez 60 lat dzejaniégò Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié starało sã dozerac te òdwieczné wôrtnotë, chòc czasë do te nie bëłë letczé, òsoblëwie drãdżé sztótë Gòdnika 1970, czë wòjnowi stón. Równak wiedno Zrzeszenié stojało na strażë szónowaniô prôw człowieka, òsoblëwie demòkraticznëch wôrtnotów naszi spòlëznë. Kò nie bëło tej dzywné, że prawie w stoczni gduńsczi, w chtërny pòłowã kadrë stanowilë Kaszëbi, béł pòczątk demòkraticznëch przemianów w Pòlsce, a westrzód nôbarżi zasłużonëch lëdzy tegò cządu, na pierszim môlu nót je wëmienic Lecha Bądkòwsczégò, a téż wiôldżégò kapłana ks. prał. Hilarégò Jastaka, jaczi miôł òdwôgã jic do stoczniowców w Gdini i jakno pierszi w historii PRL-u òdprawic jima pòlową mszã w baro niebezpiecznëch sztërkach dzejów naszégò państwa. Òni i setczi jinszich zapiselë sã nôpiãkniészima lëtrama w dzejach Pòlsczi i naszi 60-latny stowôrë.

Pò ùstrojowëch zmianach Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié - jak żódna jinszô òrganizacjô na Pòmòrzim- przëstąpiło do bùdowaniô demòkraticzny i samòrządny Pòlsczi. Przez wiertel wiekù bùdëje òbiwatelską pòstawã wszëtczich mieszkańców Pòmòrzégò òpiartą òsoblëwie na bògatim doswiôdczenim historicznym Kaszëbów, chtërny warają na ti zemi òd pòkòleniów, przez półtora tësąca lat. Dzãka swòji òtemkłoscë Kaszëbi dzelą sã tim doswiôdczenim z wszëtczima, jaczich pòwòjnowi kawel sczerowôł prawie na te zemie. Dzys wszëtcë razã twòrzą wspólną pòmòrską jawernotã. Taczé dzejanié sprôwiô, że corôz wiãcy lëdzy i corôz chãtni gôdô ò se, że są Kaszëbama z wëbòru, niezależno òd tegò, dze je môl pòchòdzënkù jich starków. Òsoblëwie to sã dôwô òdczëc na zôpadnym Pòmòrzim, dlô chtërnégò wroscenié w tradicjã i ùszłotã je nôbarżi wôrtné i brëkòwné.

Dzys Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié to kòl 6 tësący nôleżników; lëdzy ùczałëch, parlamentarzistów, samòrządowców, gazétników, szkólnëch, ùrzãdowników, bismónów, gbùrów a rëbôków. Ni ma dëcht żódny wôżniészi pòdjimiznë w regionie, w chtërny bë nie bëło lëdzy Zrzeszeniégò. To prawie ta jedna z wikszich w Pòlsce stowôrów nadôwô dzys tón wikszoscë wëdarzenióm ò kùlturalnym, edukacyjnym, w dzélu téż gòspòdarczim, òbliczim.

W 60-lecé stowôrë przënôlégô sã òddac tczã tim wszëtczim zawòłónym dzejarzóm, chtërny òdeszlë ju na wieczną wachã, a chtërny mielë swój bëlny dzél w bùdowanié samòrządny i demòkraticzny Pòlsczi. Wiôlgô dzãka przënôlégô sã téż wszëtczim, jaczi dzys stanowią ò znaczënkù i bëlnym dzejanim Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô.