Mimo że Żukowo to najmłodsze kaszubskie miasto, można w nim odnaleźć najstarsze poza Gdańskiem zabytki architektury na Kaszubach.

Zanim Kartuzy stały się miastem, przez długi czas były małą osadą i folwarkiem pracującym na rzecz klasztoru.

Kartuzy swą nazwę i powstanie zawdzięczają zakonnikom Kartuzom. Zakon w tym miejscu założył św. Brunon z Kolonii w 1084 roku w dolinie La Chartreuse k. Grenoble we Francji. Fundatorem klasztoru był w 1382 r. szlachcic Jan z Rożęcina (Rusocina ). Obradująca wówczas w Rzymie kapituła generalna Kartuzów mianowała rektorem, a następnie przeorem nowego domu zwanego Rajem Maryji (Paradisus Beatae Mariae Virginis) ojca Johannesa Deterhusa przybyłego na Kaszuby z Pragi. Zakon Kartuzów – klasztor – ich symbol „ memento mori” ( pamiętaj o śmierci) to pozdrowienie braci zakonnych, stał się symbolem jego mieszkańców. Była to ostra reguła Zakonu Kartuzów oparta na regule św. Benedykta, asceza, jarska kuchnia, używanie mowy tylko w potrzebie, odgrodzenie się od ludzi i świata porywało i zadziwiało zasobnych fundatorów do prześcigania się w ofiarnościach dla zakonników, którzy odpowiadali wyobrażeniom ludzi Średniowiecza.

Określenie nazw: Kaszubi – Kaszuby (Cassubia)

2. Osada Carthaus – Kartuzy w czasach panowania prusko – niemieckiego (1772 – 1920)

Ziemia kaszubska i losy jej mieszkańców – mit i rzeczywistość

Dziennik z pobytu u mnichów kartuskich spisany w Monastere de la Grande Chartreuse

6 pażdziernika w Kartuzach uroczyście obchodzimy Dzień Patrona Kartuz, św. Brunona, założyciela zakonu Kartuzów. Kolegiata pw. NMP, najciekawszy zabytek kartuski z XIVwieku jest kościołem poklasztornym zakonu Kartuzów.