Ten ostatni powstał dzięki Janowi z Rusocina (wsi niedaleko Pruszcza Gdańskiego), który chcąc zadośćuczynić za popełnione morderstwo, ofiarował grunt pod budowę klasztoru kar - tuzów. Kartuzi wywodzą się z Alp Francu - skich, gdzie pierwszy klasztor założył św. Bruno z Kolonii w 1084 r. Jako pustelnicy bracia potrzebowali miejsca oddalonego od siedzib ludzkich. Jan z Rusocina poda - rował im ziemię wśród jezior, otoczoną ze - wsząd lasem, która tak spodobała się za - konnikom, że nowo powstający konwent nazwali Rajem Maryi. Przybyli tu w 1380 r., w ciągu kilkudziesięciu lat budując ko - ściół i większość budynków klasztornych. Sprzyjała temu niezwykła ofiarność wiel - kich mistrzów krzyżackich i podległego im rycerstwa, mająca poniekąd związek z upadkiem ich obyczajów i chęcią odkupienia winy. W okresie rozkwitu do klasztoru w Kartuzach należało ok. 6700 ha posiadłości, głównie we wschodniej części dzisiejszego powiatu kartuskiego, wokół Kolbud i Nowej Karczmy oraz na Żuławach, a także Gdynia z jej dzisiejszą dzielnicą Grabówkiem i nieruchomości w Gdańsku. Okres prosperity przerwały dopiero wojny polsko-szwedzkie, podczas których Szwedzi dwukrotnie złu - pili klasztor (w 1626 i 1655). Po rozbiorach rząd pruski zlikwidował klasztor w 1826 r., a wyposażenie kościoła zostało uratowane przed licytacją przez mieszkańców pobli - skiego Prokowa. Z zabudowań klasztoru zachowały się: dawny kościół konwentualny, refektarz, erem i studnia – wszystkie z XIV w. Gotycką bryłę kościoła Wniebowzięcia NMP przykrywa przebudowany w XVIII w. barokowy dach o unikalnym kształcie wie - ka trumny. Nawa i prezbiterium swój obec - ny, barokowy wystrój zyskały w XVII w., po wojnach szwedzkich. Uwagę zwracają kurdybany zdobiące ściany prezbiterium – jedyne w Polsce w takiej ilości zachowane w pierwotnym miejscu. Przebogata oprawa snycerska z motywami świętych zdobi tron celebransa i stalle, w których dawniej zasiadali ojcowie kartuzi. Największy skarb kryje boczna Złota Kaplica, gdzie umieszczono gotycki ołtarz z XV w., pierwotnie stojący w prezbiterium. Nad głównym wejściem zaskakuje zwiedzających lecący biały anioł śmierci – wahadło od zegara, który przypomina, że nasz czas na tym świecie kiedyś dobiegnie końca; wszak jedno z mott kartuzów to „Memento mori” (Pamiętaj o śmierci). Warto też przyjrzeć się jedynemu eremowi, który nie został rozebrany. Niegdyś eremy były połączone krużgankiem, którym zakonnicy mogli przejść do kościoła. Od północnej strony świątyni zobaczymy refektarz – dawną jadalnię klasztorną. Dzisiaj galeria sztuki organizuje tu wystawy czasowe. W piwnicach zaś mieści się kameralna Kawiarenka pod Refektarzem.