Już w miesiąc po zakończeniu działań drugiej wojny światowej, a w trzy miesiące po wyzwoleniu Kartuz, w dniu 14 czerwca 1945 r. w gmachu Starostwa Powiatowego w Kartuzach odbyło się pierwsze zebranie organizacyjne Powiatowego Ośrodka Krzewienia Kultury i Sztuki.
Głównym założeniem zebrania był fakt pozytywnego stosunku do spraw kultury i sztuki oraz pełne zrozumienie roli, jaka w życiu narodu przypada sztuce. Aby ten ruch kulturalny ująć w pewne formy organizacyjne ówczesny kierownik Referatu dla Spraw Kultury i Sztuki przy Starostwie Powiatowym w Kartuzach Edward Ogórek, w porozumieniu ze Starostą Powiatowym Zdzisławem Piaseckim, podjął myśl zwołania zebrania organizacyjnego, by na nim utworzyć jednostkę prawną działającą w powiecie kartuskim, której zadaniem byłoby krzewienie spraw kulturalnych i sztuki.
Zebranie odbyło się w gabinecie Starosty Powiatowego pod przewodnictwem wicestarosty kartuskiego Filipka, który zwrócił szczególną uwagę na cel zebrania – a mianowicie na zjednoczenie wysiłku wszystkich zainteresowanych dorobkiem kulturalnym i sztuką oraz by ruchowi temu nadać formę organizacyjną „Powiatowy Ośrodek Kultury i Sztuki”.
E. Ogórek w swym referacie przedstawił całokształt pracy nowo powstałego Ośrodka. Miał on za zadanie ogniskować i łączyć wszelki ruch kulturalny i naukowy, życie artystyczne, sztukę teatralną, muzyczną, ludową oraz połączyć i odzwierciedlać cały prąd literatury i malarstwa kaszubskiego.
Na przewodniczącego Powiatowego Ośrodka Kultury i Sztuki zebrani jednomyślnie wybrali E. Ogórka, który ten ruch zapoczątkował wkładając najwięcej pracy nad zorganizowaniem Ośrodka. Na sekretarza wybrano dr Henryka Kotowskiego, a na skarbnika Emila Lniskiego (Archiwum Muzeum Kaszubskiego im. F. Tredera w Kartuzach, Akta Towarzystwa Miłośników Muzeum Kaszubskiego nr 5, Sprawozdanie z Zebrania Organizacyjnego Powiatowego Ośrodka Krzewienia Kultury i Sztuki z dnia 14 czerwca 1945 r. w Kartuzach, s. 1 – 3.).
Kolejne zebranie Ośrodka odbyło się w dniu 13 lipca 1945 r., na którym przewodniczący E. Ogórek przedstawił sprawozdanie z dotychczasowej działalności oraz kwestię uruchomienia „Domu Kultury”, w związku z otrzymaniem na cele działalności kulturalnej parteru domu „Dworu Kaszubskiego”. Po ożywionej dyskusji zebrani uchwalili, że parter „Dworu Kaszubskiego” przeznaczony będzie na urządzenie regionalnego Muzeum Kaszubskiego, które jak to wówczas określono „po wsze czasy będzie placówką oświatową i historyczną całego regionalizmu kaszubskiego”
( Ibidem, Sprawozdanie z Zebrania Ogólnego Powiatowego Ośrodka Kultury i Sztuki w Kartuzach z dnia 13 lipca 1945 r., s. 7.).
Ze względu na nadmiar pracy E. Ogórek zrzekł się stanowiska przewodniczącego proponując kandydaturę dyrektora kartuskiego Gimnazjum Leopolda Kosińskiego i dr Borowskiego, który zrzekł się tej kandydatury. Zebrani wybrali dyr. Kosińskiego na stanowisko Przewodniczącego Powiatowego Ośrodka Krzewienia Kultury i Sztuki. Jednocześnie zebrani zobowiązali przewodniczącego do opracowania ramowego statutu Ośrodka.
Dyr. Kosiński przedłożył statut na Walnym Zebraniu Ośrodka KiSz, jakie odbyło się w dniu 21 sierpnia 1945 r. w salce Wydziału Powiatowego. Na podstawie statutu Zarząd OKKS otrzymał nazwę Rada Ośrodka Krzewienia Kultury i Sztuki. Wybrana została też Komisja Rewizyjna w składzie ks. prob. Ignacy Stryszyk, dr Kierzkowski i dr Strahl.
Następnie przewodniczący dyr. Kosiński przedstawił regulamin dla nowo utworzonego Muzeum Kaszubskiego, które miało zostać otwarte w najbliższych dniach. Jednakże z powodu niedokończenia prac malarskich i odnowienia lokali muzeum, planowana wystawa obrazów w Muzeum Kaszubskim została odłożona na termin późniejszy.
Rada postanowiła zorganizować w dniu 4 listopada – wystawę martyrologii ziem kaszubskich, która miała zostać otwarta w dniu Ogólno-Kaszubskiego Zjazdu Działaczy Kulturalno-Oświatowych Ziemi Kaszubskiej w pomieszczeniach „Dworu Kaszubskiego” w Kartuzach.
E. Ogórek przedstawił zebranym swój odczyt, który przygotowany został jako kluczowy na Zjazd Działaczy Kulturalno-Społecznych Ziemi Kaszubskiej. Następnie zebrani ustalili dokładny program Zjazdu (Ibidem, Protokół zebrania Rady Kultury i Sztuki z dnia 11 października 1945 r. odbytego w Gimnazjum im. H. Derdowskiego w Kartuzach, s. 13 – 14.).
W dniu 4 listopada 1945 r. odbył się w Kartuzach Zjazd Działaczy Społeczno-Kulturalnych Ziemi Kaszubskiej, na którym termin następnego Zjazdu wyznaczono na początek stycznia 1946 r..
Tymczasem w dniu 4 stycznia 1946 r. odbyło się zebranie Rady Kultury i Sztuki w Kartuzach, którego głównym punktem było danie możliwości wypowiedzenia się, co do współudziału kartuskiego Ośrodka w organizowaniu kongresu kaszubskiego, głównie organizowanego przez grupę „Zrzeszowców” w Wejherowie. Jak się bowiem okazało, grupa ta w organizowaniu kongresu „nas jako współorganizatorów pomija i Ośrodkiem kartuskim wcale się nie liczy. Po przedyskutowaniu przebiegu spraw Rada doszła do wniosku, aby do grupy Zrzeszowców wystosować pismo utrzymane w ostrym tonie i zawezwać ich do oświadczenia się” (Ibidem, Protokół z zebrania Rady Kultury i Sztuki z dnia 4 stycznia 1946 r., s. 25.).
W początkach stycznia 1946 r. w Wejherowie odbył się I Kongres Kaszubski. Czy był on pierwszym, jak to błędnie przyjmuje się w literaturze przedmiotu Zamysł takiego spotkania padł przecież już w Kartuzach w dniu 4 listopada 1945 r.. Tezy Zjazdu kartuskiego mówiły o jedności w działaniu. Prezentowany dokument w sposób jasny i oczywisty przedstawia przebieg kartuskich obrad.
Pamiętać należy, że w tamtym powojennym okresie, społeczeństwo nie bardzo przejmowało się losem bogactw kulturalnych, nie wiedziano również co należało ratować. Nawet urzędy nie posiadały aktualnej inwentaryzacji zabytków. Już na pierwszym spotkaniu działaczy kulturalnych w Kartuzach w 1945 r. oraz następnym odbytym w Wejherowie ustalony został ogólny plan działania. Z ramienia Komitetu Wykonawczego Franciszek Treder – założyciel Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach – przeprowadził inwentaryzację zabytków stałych, a opracowaną dokumentację opatrzoną we wnioski przesłał do Muzeum Archeologicznego w Warszawie i do Urzędu Ziemskiego w Kartuzach (Szerzej zob.: N. Maczulis, 50 lat Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach (1947 – 1997) i jego patron Franciszek Treder, „Kaszubskie Zeszyty Muzealne” Z 5 1997, s. 42 i n.).
Do utworzonego przez Tredera Muzeum Kaszubskiego trafiły szczęśliwie protokoły oraz sprawozdania Powiatowego Ośrodka Krzewienia Kultury i Sztuki w Kartuzach oraz zachowała się fotografia z tego Zjazdu, która już w 1998 r. zamieszczona została w mojej pracy, Kartuzy z dziejów miasta i powiatu. Landraci, Starostowie, Przewodniczący Prezydiów Rad Narodowych, Naczelnicy Miasta i Powiatu oraz Burmistrzowie Gminy w latach 1818 – 1998, Kartuzy 1998.
Są więc dowody potwierdzające działalność kartuskich działaczy samorządowych dla rozwoju regionu kaszubskiego. Jednym z ich działań w zakresie regionalizmu jest utworzone Muzeum Kaszubskie w Kartuzach, które promuje kulturę kaszubską od ponad 50 lat, a sale ekspozycyjne zwiedziło bez mała 2 mln uczniów i turystów z kraju i z całego świata.
Istnienie Muzeum Kaszubskiego – o czym należy dzisiaj pamiętać - zawdzięczać należy drowi Aleksandrowi Majkowskiemu, który zainspirował Franciszka Tredera do tej działalności. Realizacja tego pomysłu możliwa była jednak dzięki staraniom Tredera oraz wydatniej pomocy działaczy kaszubskich z Kartuz – uczestników kartuskiego Zjazdu z 4 listopada 1945 r..