W latach 1123-1124 zostały utworzone dwie diecezje: kruszwicka (obejmująca nadwiślańską cześć słowiańskiego Pomorza) i włocławska (obejmująca terytorium Prus). W 1156 roku scalono obie diecezje i stolicę nowej diecezji przeniesiono z Kruszwicy do Włocławka. Nowa diecezja nosiła trzy równoprawne nazwy: kruszwicka, włocławska i kujawsko-pomorska. Parafia chmieleńska, potem siarakowicka (do których kolejno należała wieś Gowidlino) do końca XV wieku wchodziły w skład dekanatu gdańskiego (od XII wieku do 1398 roku). Przynależność Gowidlina do parafii w Chmielnie potwierdza ordynariusz włocławski – biskup Maciej I Golanczewski w sporządzonym przez siebie akcie z dnia 12 listopada 1348 roku.
W 1396 (1398) roku (w "czasach krzyżackich") powstał kościół i parafia w Sierakowicach. Odtąd Gowidlino należało do parafii w Sierakowicach (na terenie dekanatu mirachowskiego). Do 1821 roku Gowidlino leżało na terenie diecezji włocławskiej. W 1821 roku papież Pius VII bullą "De salute animarum" dokonał reorganizacji diecezji, m. in. powiększył diecezję chełmińską i przeniósł jej stolicę z Chełmży do Pelplina. Od tego momentu Gowidlino zostało włączone do zreorganizowanej diecezji chełmińskiej.
Parafię w Gowidlinie, 13 stycznia 1866 roku erygował ordynariusz diecezji chełmińskiej, bp Jan Nepomucen Marwicz. Biskup Marwicz pochodził z pobliskiego Tuchlina. Pierwszym proboszczem w Gowidlinie mianował 4 grudnia 1867 roku dotychczasowego wikariusza sierakowickiego ks. Jana Tuchołkę. Nowopowstałej parafii i kościołowi nadał tytuł Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Parafii i kościołowi przypisany został główny odpust patronalny obchodzony 8 grudnia w Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Do przywilejów duchowych tej parafii biskup dołączył odpust bracki, który miał być corocznie obchodzony w niedzielę po wspomnieniu Matki Bożej z Góry Karmel (popularnie zwanej Szkaplerzną), z czasem jego obchody zostały przeniesione na dzień wspomnienia – 16 lipca.
W akcie erekcyjnym, biskup Jan Nepomucen Marwicz określił terytorium nowopowstałej parafii gowidlińskiej. Objęła ona wsie: Gowidlino, Buchwałd, Stara Huta Buchwałdzka, Drozdowo, Kowale, Lemany, Nowa Huta, Nowy dwór, Ossówko, Rokity, Rokicki las, Siemirowice, Smolniki, Kamionka, Odnoga. Budowa świątyni była finansowana przy wsparciu samego biskupa, jak również kapłanów niemieckiej diecezji Passau, oraz Stowarzyszenia Świętych Bonifacego i Wojciecha. Wydatnie wspierali ją członkowie szlacheckiej rodziny Marwiczów z Tuchlina (krewni biskupa). Przed jej rozpoczęciem w dniu 17 czerwca 1866 roku nastąpiło uroczyste położenie kamienia węgielnego.
Warto opisać technikę i sposób wznoszenia murów gowidlińskiej świątyni. Najpierw zostały zwiezione kamienie polne i złożone w jednym miejscu, w okolicy obecnego cmentarza. Następnie po specjalnym, ogromnym drewnianym rusztowaniu w formie spirali, transportowano kamienie. Siłą pociągową podczas tych prac były woły. Do transportu wykorzystano akurat te zwierzęta, bo odznaczają się ogromną siłą, płynnym i zarazem spokojnym poruszaniem się (w przeciwieństwie do gwałtownych koni). Woły ciągnęły kamienie na specjalnych drewnianych sankach, które na Kaszubach nazywa się szlupami.
Kiedy położono pierwszą warstwę kamieni, wnętrze powstałego murku zasypywano ziemią do poziomu jego krawędzi. Po każdej kolejnej ułożonej warstwie dokonywano zasypywania wnętrza. Kiedy mur kościoła został wzniesiony, wnętrze było w całości wypełnione ziemią. Zastosowanie tej techniki "usypywania wewnątrz ziemi" ułatwiało budowniczym układanie ciężkich kamieni. Po zakończeniu murarki ziemia wypełniająca wnętrze kościoła została wywieziona, a ogromne rusztowanie rozebrane.
Po zadaszeniu i otynkowaniu wnętrza kościoła przystąpiono do jego dekoracji i budowy ołtarzy zgodnie z ówczesnymi wymogami teologicznymi i artystycznymi. Ołtarz główny Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny został wykonany z drewna w stylu neogotyckim niemieckim w 1867 roku. Natomiast ambonę oraz boczne ołtarze: Chrystusa Ukrzyżowanego i św. Józefa wykonano w 1868 roku według tych samych kryteriów, co ołtarz główny. Forma artystyczna wszystkich ołtarzy gowidlińskiej świątyni nawiązuje do formy gotyckiej rzeźby i architektury. Monumenty ołtarzowe przypominają gotyckie penoptyki i fasady kościołów. Wykonawcy tych dzieł zastosowali barwioną snycerkę (czerwień i zieleń), która była cechą charakterystyczną dla gotyckich mebli (głównie w krajach alpejskich). Natomiast wykonanie zatwierdzonych w Berlinie projektów zlecono miejscowym mistrzom stolarskim. Ołtarze gowidlińskie zostały wykonane w Chojnicach przez mistrza F. Riemera.
Ołtarz główny zawiera obraz Matki Bożej Niepokalanej (przedstawionej w atrybutach Niewiasty Apokaliptycznej) oraz wkomponowane figury: św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz św. Jana Nepomucena.
W mensie ołtarza głównego złożono relikwie świętych męczenników Gaudentego i Modestyna, zaś w mensach obu ołtarzy bocznych relikwie męczenników Faustyna, Wawrzyńca i Pankracego.
W okiennicach prezbiterium zamontowano witraże poświęcone Matce Bożej.
Do zabytkowego wystroju kościoła gowidlińskiego należy również zaliczyć brązowy dzwon "Ave Maria" wykonany w Stoczni Gdańskiej w 1927 roku i brązową sygnaturkę z 1887 roku wykonaną przez G. A. Jank z Leipzig (zabrane przez hitlerowców w czasie II wojny światowej), neogotyckie witraże ornamentalne z XIX wieku, witraż świętych Piotra i Pawła, pozłacaną srebrną monstrancję z XIX wieku, feretron Najświętszej Maryi Panny i Pana Jezusa, feretron Świętej Rodziny, dębowy krucyfiks z I – szej połowy XIX wieku (nad amboną), dębowy krucyfiks w kruchcie z XIX wieku, prospekt organowy z XIX wieku, neogotycką chrzcielnicę typu kielichowego.
Przy nowopowstałej parafii został zapoczątkowany kult Matki Bożej Szkaplerznej przez założenie Bractwa Szkaplerznego. Pierwsze wpisy do Księgi Bractwa pochodzą z 1870 roku. Kult ten obejmował nie tylko teren parafii, ale rozciągał się również poza nią. Obok wymienionego wyżej bractwa, przy parafii działały również inne: Bractwo Trzeźwości, Apostolstwo Modlitwy, Żywy Różaniec, Stowarzyszenie Młodzieży. W 1927 roku w Gowidlinie założono chór parafialny (towarzystwo śpiewacze) o nazwie "Halka", który ubogacał swoim śpiewem uroczystości i święta kościelne.
W latach 1904-1909 biskup Augustyn Rosentreter włączył do gowidlińskiej parafii mieszkańców Widnej Góry. A w późniejszych latach biskup Stanisław Wojciech Okoniewski włączył w granice gowidlińskiej parafii Dolinę Jadwigi, zarazem odłączając od niej Buchwałd (Mydlita), Nową Hutę, Nowy dwór, Ossówko, Rokity, Rokicki las, Siemirowice, Odnogę (Otnogę).
W 1933 roku oficjalnie otwarto nowy cmentarz parafialny, w odległości około 50 m na południowy wschód od świątyni. Jednakże ten cmentarz funkcjonował już w 1899 roku, dotąd bowiem dokonywano pochówków na cmentarzu przykościelnym (wokół kościoła). Ów nowy cmentarz założył proboszcz ks. Antoni Dylewski, na ziemi podarowanej przez Franciszka Krystiana Głodowskiego.
2 września 1939 roku teren parafii został zajęty przez wojska niemieckie. Dyktatura Adolfa Hitlera była gorliwie realizowana przez jego zwolenników. Przejawiało się to głównie w masowym aresztowaniu inteligencji, księży, buntowników i wrogów systemu hitlerowskiego. Ks. Maksymilian Krzewiński wraz z wszystkimi proboszczami z sąsiednich parafii został aresztowany. Gowidliński duszpasterz z racji przynależności do Związku Zachodniego został uznany przez hitlerowców, jako jeden z najbardziej niepokornych względem fürrera.
Po śmierci proboszcza parafianie gowidlińscy pozostali bez duchowej opieki. Dopiero 23 grudnia 1939 roku z polecenia administratora diecezji chełmińskiej, biskupa Karla Marii Spletta administrowanie parafią przejął ks. Franciszek Grucza. Ale jego posługa w Gowidlinie nie była łatwa. Od władz hitlerowskich otrzymał nakaz odprawiania nabożeństw w języku niemieckim oraz usunięcia wszelkich polskich napisów w kościele i na cmentarzu. Warto dodać, że ks. Grucza był zarówno administratorem parafii jak również kapelanem TOW "Gryf Pomorski". Z czasem hitlerowcy wywęszyli, że gowidliński administrator pełnił zabronioną przez system działalność kapelana kaszubsko-pomorskiej partyzantki. To stało się wystarczającym dowodem do aresztowania ks. Franciszka Gruczy w 1944 roku i osadzenia w obozie koncentracyjnym Stutthof.
W okresie wakatu na probostwie gowidlińskim spowodowanym aresztowaniem ks. Gruczy, coniedzielną Eucharystię przyjeżdżał odprawiać niemiecki kapłan z Lęborka ks. Walter Reiche, a niekiedy inny niemiecki ksiądz przywożony w Kozina w powiecie bytowskim.
Pod koniec 1944 roku z nominacji administratora diecezji chełmińskiej biskupa Karla Marii Spletta, nowym pasterzem parafii gowidlińskiej został dotychczasowy proboszcz Niestępowa ks. Tadeusz Olszewski. Po zakończeniu wojny przystąpił w 1945 roku do naprawy szkód i strat spowodowanych działaniami wojennymi. Prace te były związane z wstawieniem w świątyni nowych okien oraz zamurowaniem wyrw w murach kościoła spowodowanych eksplozją pocisków armatnich.
Po wojnie nastąpiła kolejna reogranizacja terytorialna parafii. Od 1946 roku katolicy z Buchwałdu (Mydlit), Nowej Huty, Nowego dworu, Ossówka, Rokit, Rokicin, Rokitek, Odnogi (Otnogi) zaczęli uczęszczać do poewangelickiego kościoła w Rokitach. Natomiast definitywne odłączenie tych wiosek od parafii gowidlińskiej nastąpiło w 1950 roku, kiedy dekretem biskupa gorzowskiego Jerzego Stroby, została utworzona w Rokitach parafia pw. św. Andrzeja Boboli.
W 1951 roku ks. Olszewski wymienił je na witraże przedstawiające sceny życia Jezusa i Maryi. Dzieło wykonano niemieckiej pracowni witraży. Dotychczas we wnękach okiennych ścian bocznych nawy świątyni były zamontowane zwykłe okna.
Ks. Tadeusz Olszewski kładł duży nacisk na duszpasterstwo. Wiosną 1953 roku zaprowadził w parafii nabożeństwo do Miłosierdzia Bożego, odprawiane we wtorki i piątki przez panny z Róż Różańcowych. Polegało ono głównie na odmawianiu wspólnie z wiernymi Koronki do Miłosierdzia Bożego. Na prawej ścianie świątyni zawieszono obraz Miłosiernego Zbawiciela z gowidlińskim krajobrazem w tle, który wykonał artysta z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, profesor Konrad Dargiewicz.
W 1960 roku w prezbiterium świątyni zostały wmontowane dwa nowe witraże, przedstawiające Matkę Bożą Częstochowską i Matkę Bożą Ostrobramską. W czerwcu 1952 roku spłonęła wieża kościoła, wskutek uderzenia pioruna. Od tego czasu przez ponad dwadzieścia lat kościół był bez wieży. Remont wieży przeprowadził w 1982 roku kolejny gowidliński proboszcz ks. Zenon Grządka.
W 1984 roku umową biskupa chełmińskiego Mariana Przykuckiego i koszalińsko – kołobrzeskiego Ignacego Jeża została dokonana kolejna reorganizcja terytorialna parafii. Od Gowidlina odłączono wieś Pieski i Siemirowice na rzecz utworzonej nowej parafii wojskowo-cywilnej pw. św. Ignacego Loyoli w Siemirowicach.
W 1985 roku kolejnym proboszczem w Gowidlinie został ks. Stanisław Karczykowski. W czasie jego posługi w 1990 roku miała miejsce niecodzienna uroczystość ślubów wieczystych pochodzącej z Gowidlina siostry Jordany (Marii Bogumiły) Wiśniewskiej ze Zgromadzenia Dominikanek Misjonarek Jezusa i Maryi.
Ponadto ks. Stanisław Karczykowski przedsięwziął prace inwestycyjne w parafii. Rozpoczał od uporządkowania cmentarza. Zaś w 1994 roku zainicjował największy w historii gowidlińskiej parafii remont kościoła i jego wyposażenia.
W 1995 roku na prośbę proboszcza Karczykowskiego, biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga ustanowił nadzwyczajnym szafarzem Eucharystii – pana Andrzeja Bigusa. W następnych latach zostali nimi także: Dariusz Zelewski i Stanisław Cybula.
W 1996 roku powstało przy parafii Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży.
Po śmierci ks. Karczykowskiego w 1997 roku, kolejnym proboszczem w Gowidlinie został ks. Leszek Piotr Knut. Kontynuował rozpoczęte inicjatywy remontowe poprzednika oraz zainicjował nowe: remont i rozbudowę plebanii, przebudowę domku gospodarczego w nowoczesny dom przedpogrzebowy, budowę i instalację nowych witraży maryjnych w kościele, budowę ściany papieskiej i inne.
Źródło http://www.parafiagowidlino.pl/historia.html
Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
ul. Kościelna 9; 83-341; Gowidlino; woj.: pomorskie
tel.: 0-58/6856702
dekanat: Sierakowice
diecezja: pelplińska
www: www.parafiagowidlino.pl
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
