Historia naszego miasta i nazwy Kartuzy ściśle związana jest osadzeniem na tych ziemiach zakonu kartuzów, założonego w 1084 r. przez św. Brunona z Kolonii w dolinie La Chartreuse koło Grenoble we Francji. Fundatorem klasztoru kartuzów był w 1382 r. szlachcic kaszubski Jan z Rusocina (Różęcina). W 1383 r. obradująca w Rzymie kapituła generalna kartuzów mianowała przeorem nowego domu zwanego Paradisus Beatae Mariae Virginis (Rajem Maryi) Ojca Johannesa Deterhusa – Saksończyka – który przybył na Kaszuby z Pragi. Ostre zasady obowiązujące w zakonie, jarska kuchnia, asceza i używanie mowy tylko w potrzebie wzbudzały podziw zasobnych fundatorów do prześcigania się w ofiarnościach dla sprowadzonych zakonników. Nawet Zakon Krzyżacki niezbyt chętny innym zakonom okazywał im niezwykłą szczodrobliwość. Nic więc dziwnego, że w krótkim czasie kartuzi skupili ogromny majątek i w 1474 r. posiadali liczne wioski (m.in. Gdynię), nieruchomości w Gdańsku oraz 6700 ha ziemi sięgające aż po Żuławy.

Gmina Żukowo

Nazywana jest Wrotami Kaszub – przez teren tej gminy biegną bowiem główne drogi z Gdańska i Gdyni do serca Kaszub. Administracyjnie gmina Żukowo wchodzi w skład powiatu kartuskiego i stanowi jego najdalej na wschód wysuniętą część. Gmina ma powierzchnię 164 km². Mieszka tam ponad 25 688 osób. Główną dziedziną gospodarki pozostaje tu rolnictwo (60 % powierzchni gminy to tereny rolne), jednak bliskość Trójmiasta wpływa na rozwój niewielkich zakładów usługowych i drobnego przemysłu. Żukowo jest drugim miastem w powiecie kartuskim i jednym z najmłodszych miast w województwie pomorskim. Prawa miejskie otrzymało w 1989 roku. Z zabytków żukowskich do najważniejszych należą: kościół ponorbertański z 1212-1214 r. z wieloma cennymi dziełami sztuki, kościół pw. Jana Chrzciciela z 1608 r. i kaplica cmentarna z 1754 r. Podziw wywołuje znajdująca się w muzeum parafialnym, ekspozycja haftów kaszubskich i innych rekwizytów, związanych z życiem lokalnego kościoła i mieszkańców. Warty zobaczenia jest również szczycący się XIII-wieczną tradycją, młyn w Żukowie, most kolejowy konstrukcji żelaznej na linii Gdynia-Kościerzyna oraz uruchomiona w 1910 r. elektrownia wodna w Rutkach. Jednak do najbardziej atrakcyjnych walorów turystycznych gminy należy przełom rzeki Raduni tzw. „Jar rzeki Raduni”, należący do najpiękniejszych miejsc widokowych na ziemi kaszubskiej.

Gmina Sulęczyno

Gmina leży w południowo- zachodniej części powiatu nad rzeką Słupią miejscami przypominającą górski potok. Na obszarze 131 km² mieszka 4 920 osób. Jest to obszar rolniczo-leśny, jak również jeziorny. Wody rozciągające się na obszarze ok. 1,3 tys. ha, to ponad 40 różnej wielkości zbiorników wodnych, z których 27 jest zakwalifikowanych jako jeziora. Największym (401 ha, w tym wyspy o powierzchni 8,2 ha) jest Jez. Gowidlińskie w południowej części gminy, na którym odbywają się regaty o puchar Jeziora Gowidlińskiego. Innym walorem gminy jest J. Mausz o powierzchni 384 ha i urozmaiconą linią brzegową. Maksymalna jego głębokość to 45 m, a więc na jeziorze raj znajdą nie tylko żeglarze i kajakarze, ale także płetwonurkowie. W jego wody, od strony południowej wcina się półwysep Ostrów-Mausz. Na terenie gminy leży część Gowidlińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu ze wzgórzami morenowymi i równinami sandrowymi. Obszar gminy Sulęczyno jest jednym z najwyżej położonych terenów w województwie pomorskim. Na północ od Mściszewic jest miejsce wyniesione na wysokość 244,6 m n.p.m., podobne wzniesienie (244,2 m n.p.m.) znajduje się w okolicach Bukowej Góry. Najbardziej znanym walorem turystycznym gminy Sulęczyno jest cmentarzysko Gotów z okresu rzymskiego (I-II wiek naszej ery) w Węsiorach. Składa się ono z dwudziestu kurhanów, czterech kamiennych kręgów i ponad 140 grobów, leżących na stoku zalesionego wzgórza. Innym walorem turystycznym jest zespół pałacowo-dworski wzniesiony w XVIII wieku przez rodzinę Heidensteinów, w którym mieści się atrakcyjny hotel i leśny ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy. W centrum Sulęczyna znajduje się neogotycki kościół z 1874 roku.

Stężyca jest dużą i dobrze zagospodarowaną gminą położoną pomiędzy jeziorami: Raduńskim Górnym i Stężyckim. Jej powierzchnia wynosi 160 km², a zamieszkuje ją 8 745 osób. Jest to gmina typowo rolnicza, o niedużych i stosunkowo rozproszonych gospodarstwach. Ponad 90% powierzchni użytków rolnych zajmują gleby piaszczyste i słabogliniaste. Całkowity brak przemysłu oraz silne zarybienie jezior sprawiają, iż turyści chętnie odwiedzają te tereny. Dużym walorem turystycznym są wyciągi narciarskie na stoku Wieżycy. We wsi Stężyca znajduje sie barokowy kościół z 1706 roku z cennym późnobarokowym wyposażeniem. W Szymbarku w 2003 r. powstało Centrum Edukacji  i Promocji Regionu. Na jego terenie znajduje się wiele interesujących obiektów m. in.: Dom Sybiraka (zbudowany przez polskich zesłańców w okolicach Irkucka około 230 lat temu), replikę łagru oraz replikę bunkra „Gryfa Pomorskiego”. Bardzo dużym walorem turystycznym Gminy Stężyca są wzgórza morenowe, które osiągają tu najwyższe w północnej Polsce wysokości z górującym wzniesieniem Wieżyca – 328,6 m. n.p.m. Na szczycie wzniesienia zbudowano w połowie lat 90 ubiegłego wieku, w miejsce dawnej drewnianej,   35 metrową wieżę widokową, która jest wspaniałym punktem widokowym, z którego rozciąga się panorama Pojezierza Kaszubskiego. U podnóża Wieżycy znajduje się Kaszubski Uniwersytet Ludowy.

Atrakcją przyrodniczą gminy jest także prywatny ogród botaniczny w Gołubiu oraz zielona szkoła w Szymbarku, prowadząca całoroczną edukację ekologiczną.

Gmina Somonino

Gmina jest położona jest u podnóży Wzgórz Szymbarskich. Jej krajobraz urozmaica przepływająca zakolami Radunia. Powierzchnia gminy liczy 112 km², gdzie mieszka 9 237 mieszkańców. Siedzibą gminy jest wieś Somonino, nie mająca szczególnych walorów turystycznych. Głównym miejscem wypoczynkowym jest wieś Ostrzyce, popularna miejscowość turystyczna nad jeziorem Ostrzyckim, jednym z najbardziej urokliwych jezior na Pojezierzu Kaszubskim. W pobliżu wsi widoczne jest wzniesienie Jastrzębia Góra (227 m. n.p.m.). Na jego wierzchołku leży głaz narzutowy – Pomnik przyrody – „Kamień Królewski” o wysokości 1,6 m i obwodzie 6,7 m. Z urządzonego punktu widokowego położonego poniżej wierzchołka można podziwiać najbliższą okolicę. Na północno-zachodnim krańcu jeziora, na małym półwyspie niedaleko Czapielskiego Młyna, znajduje się średniowieczne grodzisko.
W miejscowości Goręczyno znajduje się XVI-wieczna świątynia, której sylwetka widnieje w herbie gminy. Do atrakcji regionu należy Kaszubski Zespół Folklorystyczny „Hopowanie” Jest to zespół wielopokoleniowy, popularyzujący folklor kaszubski.

Gmina Sierakowice

Gmina jest położona jest na obszarze 183 km², który zamieszkuje 16 683 mieszkańców (z tego ok. 6 500 mieszka w Sierakowicach). To jedna z największych i najbogatszych gmin na Kaszubach.

Urozmaicona sieć hydrograficzna w połączeniu z walorami krajobrazowymi tej ziemi, stwarza nieprzeciętne walory turystyczne. Na jej obszarze występuje wiele rzadkich osobliwości przyrodniczych, m. in. rezerwat ornitologiczny „Kurze Grzędy” o powierzchni 170,70 ha, chroniący miejsca lęgowe żurawia, niegdyś ostoję dużego ptaka łownego głuszca. Innym obiektem ochronnym jest utworzony w 1990 roku rezerwat torfowiskowy „Żurawie Chrusty”  i rezerwat florystyczny „Jezioro Turzycowe”.  Malowniczym zakątkiem gminy jest położona wśród jezior Kamienica Królewska – wieś turystyczno-wypoczynkowa. Tu biorą początek trzy znakowane i interesująco wytyczone piesze szlaki turystyczne: czerwony -  Kaszubski, czarny – szlak Wzgórz Szymbarskich, zielony – szlak Kręgów Kamiennych. W samych Sierakowicach, dużej wsi o miejskiej fizjonomii znajduje się Muzeum Ziemi Sierakowickiej ze zbiorami etnograficznymi i sztuki ludowej, neogotycki kościół z 1903 roku, z tylną częścią stanowiącą fragment dawnej drewnianej świątyni z roku 1822 oraz Ołtarz Papieski – rzeźba-pomnik, stanowiący połączenie elementów przyrodniczo-architektoniczno-sakralnych.

Gmina Przodkowo

Obszar gminy Przodkowo obejmuje niewielką powierzchnię 85 km², który zamieszkuje prawie 7 000 mieszkańców. Sąsiaduje od północy z gminą Kartuzy, a od wschodu z gminą Żukowo. Składa się z 35 wsi połączonych w 16 sołectw.

Na terenie gminy zobaczyć można kościół neobarokowy św. Józefa w Pomieczynie, będący jedną z niewielu zachowanych świątyń drewnianych. Niedaleko Pomieczyna  w miejscowości Rąb znajdują się stanowiska archeologiczne, pochodzące najprawdopodobniej z wczesnej epoki żelaza. W Tokarach mieści się pole golfowe, przy którym powstał klub sportowy.

Siedzibą władz i ośrodkiem obsługi gminy jest wieś Przodkowo, gdzie do najciekawszych zabytków zaliczyć można neogotycki kościół św. Andrzeja, zbudowany  z ciosanych kamieni z późnogotycką, XVI-wieczną rzeźbą Madonny.

Gmina Kartuzy

Gmina liczy 31 162 mieszkańców i zajmuje powierzchnię ok. 207 km², z czego tereny leśne  zajmują  44%, a zbiorniki wodne o powierzchni powyżej 1 ha (33 jeziora) stanowią około 5,5% ogólnej powierzchni. Siedzibą gminy są Kartuzy, miasto położone na wysoczyźnie morenowej nad jez. Karczemnym, Klasztornym Małym, Klasztornym Dużym i Mielenko. Od zachodu graniczy z Kaszubskim Parkiem Krajobrazowym, a od południa i wschodu z Kartuskim Obszarem Chronionego Krajobrazu.

Perłą wśród zabytków gminy Kartuzy jest pochodzący z przełomu XIV i XV wieku Zespół Poklasztorny zakonu kartuzów, w skład którego wchodzą: kościół poklasztorny podniesiony w 1992 roku do rangi kolegiaty, refektarz, erem oraz budynek gospodarczy. W pobliżu Kolegiaty mieści się tzw. Gaj Świętopełka, którego centralnym punktem jest położona na Jeziorze Klasztornym Wyspa Łabędzia. Walory turystyczne odnaleźć można także w malowniczym otoczeniu miasta i w miejscowościach położonych w gminie Kartuzy. W miejscowości Sianowo znajduje się Sanktuarium Matki Boskiej Królowej Kaszub, w okolicy wsi Mirachowo nad jeziorem Lubygość znajduje się grota wyżłobiona   w piaskowcu. W zachodniej części gminy rozciąga się kompleks Lasów Mirachowskich wraz z grupą jezior Potęgowskich. Szczególny walor ma tu „Szczelina Lechicka” (punkt widokowy) – głęboko wcięte zwężenie pomiędzy jeziorami Lubygość i Kocenko. Na terenie gminy znajdują się także inne punkty widokowe takie jak: „Cieszonko”, „Góra Sobótka”, „Złota Góra”, „Jastrzębia Góra”. Ciekawym walorem turystycznym jest także część Drogi Kaszubskiej,  przebiegająca przez gminę w południowo-zachodniej części.

Gmina Chmielno

Gmina leży w obrębie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Jest najmniejszą gminą powiatu kartuskiego o obszarze 79,18 km² , który zamieszkuje 6 575 mieszkańców.

Najważniejszym składnikiem krajobrazu gminy są jeziora: Białe, Rekowo, Kłodno, Raduńskie Dolne, Reskowskie, Długie, Wielkie oraz rzeki. Powierzchnia jezior na terenie gminy wynosi 1 169 ha, co stanowi 14,9% jej powierzchni.

Siedzibą gminy jest Chmielno, którego tradycje letniska sięgają II połowy XIX w. Po II wojnie światowej dzięki organizowanym tu plenerom artystycznym, wieś odkryli malarze tzw. szkoły sopockiej. Pod koniec lat siedemdziesiątych Chmielno było już popularną miejscowością turystyczno-wypoczynkową. Miejscowość słynie również z warsztatu garncarskiego rodziny Neclów, których ceramika wyróżnia się oryginalnymi wzorami. Odbywają się tu liczne imprezy kulturalne m.in. Finał Wojewódzkiego Konkursu Prozy  i Poezji Kaszubskiej, Mistrzostwa Polski w Zażywaniu Tabaki, Sobótka Chmieleńska z widowiskiem „Ścinanie Kani”, spektakl „Wesele Kaszubskie” (w wykonaniu zespołu Chmielanie), pokazujący w barwny sposób  kaszubskie zwyczaje i obrzędy weselne.

Spośród zabytków Chmielna na uwagę zasługuje kościół z 1845 r. z ołtarzem głównym przedstawiającym Ukrzyżowanie Chrystusa. Warta uwagi jest też checz kaszubska, będąca jednym z nielicznych na Kaszubach reliktów budownictwa wiejskiego o konstrukcji szkieletowej.

W pobliżu jeziora Kłodno znajduje się punkt widokowy Góra Tamowa o wys. 224 m n.p.m.

Wsie: Chmielno, Brodnica, Cieszenie, Garcz, Kożyczkowo, Miechucino, Przewóz, Reskowo, Zawory.