Niebawem odbędą się kolejne wybory samorządowe. Warto więc przypomnieć sylwetki burmistrzów ostatnich lat i ich dokonań, działań na rzecz miasta i gminy, ku ogólnej uciesze mieszkańców. Warto jednak zastanowić się nad tym, czy w ostatnich latach miasto Kartuzy i gmina zmieniła się? Na pewno i to na lepsze. I to odbyło się na naszych oczach. Co do tego nie ma żadnych wątpliwości.

To jest sukces samorządu, kierowanego przez odpowiednią, odpowiedzialną i zdecydowaną osobę, jaką jest burmistrz Kartuz. Krótko mówiąc – człowieka z ikrą. Właściwy człowiek na właściwym miejscu. A dzisiaj to rzadkość…

Taki burmistrz jest nam nadal potrzebny. I dobry gospodarz. Przed wojną i po jej zakończeniu takim gospodarzem był burmistrz Feliks Lewiński, pochodzący z Kożyczkowa, a mieszkający w Kartuzach, na ul. Jeziornej 20. Też wiedział, czego chce dla miasta i mieszkańców. Nie zniszczyły go obozy koncentracyjne, ale zniszczyła go komuna.

Dzisiaj sami możemy zniszczyć to, co mamy. Jest dobrze, a może być lepiej, ale może być i gorzej. Pod nowymi rządami samorządowymi. Wybór leży w naszych rękach.

Pierwszym burmistrzem Kartuz po uzyskaniu praw miejskich w 1923 r. został Walerian Kubasik. Ówczesna polska ordynacja, oparta na pruskiej ordynacji wyborczej, pozwalała na wybór burmistrza na lat 12 (dzisiejsze 3 kadencje). W partnerskim z Kartuzami mieście Duderstadt – wg systemu angielskiego, bo Duderstadt leżało w strefie angielskiej -  burmistrz wybierany był również na lat 12.

Dzisiaj twórca samorządów w Polsce prof. Regulski z żalem przyznaje, że reforma samorządowa nie została dokończona. Nie wolno bowiem ograniczać samorządności i wrócić do sterowania z Warszawy. Jeżeli mieszkańcy samorządu chcą wybrać tego samego burmistrza, to niech wybierają, nawet dożywotnio. To ich prawo. Żadnej kadencyjności i ograniczeń personalnych. Wyborcy decydują o naszych sprawach, swoich sprawach. Od nich też zależy, czy chcą być za rozwijającym się miastem, miastem z charyzmą, czy chcą być tylko zaściankiem.

A my przecież jesteśmy Stolicą Kaszub. A to zobowiązuje…

Pierwszym pokomunistycznym burmistrzem Miasta i Gminy Kartuzy po okresie nowych reform w Polsce i wyborach do samorządów w dniu 4 czerwca 1990 r. został Mieczysław Grzegorz Gołuński.

Mieczysław G. Gołuński urodził się w dniu 28 grudnia 1959 r. w  Kartuzach. Ukończył Technikum Leśne w Warcinie. W 1979 r.  pracował w Nadleśnictwie Kartuzy, a od 1980 r. w Komendzie Rejonowej Straży Pożarnych w Wejherowie. W 1982 r. podjął pracę w Okręgowym Zarządzie Lasów Państwowych w Gdańsku. W okresie przełomu - w 1989 r. - był Przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego w Kartuzach. Po wyborach samorządowych w 1990 r. wybrany został do Rady Gminy. Od 1990 r. do 14 października 1991 r. piastował urząd burmistrza. W latach 1991 - 1994 r. był prezem PHU „Kaszub” sp. zo.o. oraz Naczelnym Redaktorem „Głosu Kaszub”. W 1994 r. został ponownie wybrany do  Rady Gminy, a następnie na zastępcę burmistrza i członka Zarządu Gminy. Od 1980 r. jest członkiem NSZZ „Solidarność” i członkiem prezydium Komitetu Obywatelskiego[1].

Wybrany został do Rady Gminy z listy Komitetu Obywatelskiego w Kartuzach. Władzę przejął od Naczelnika Miasta i Gminy Teofila Kleina. W 1991 r. wskutek połączenia reformy samorządowej utworzony został urząd Burmistrza Gminy Kartuzy.

W okresie urzędowania M. Gołuńskiego w mieście rozpoczęły się działania związane z komunalizacją mienia i przejmowania go przez gminę. Realizowano planowane inwestycje gminne. W tym okresie wybudowano m. in. kolektor sanitarny oraz nową nawierzchnię na ulicy Kościerskiej. W mieście rozpoczęto organizowanie letnich imprez plenerowych na Wyspie Łabędziej, którą planowano przystosować na cele rekreacyjne.

Po 15 miesiącach swej pracy w Urzędzie Gminy na stanowisku burmistrza Gołuński został odwołany. Przyczyny tej decyzji Rady były niejasne. Podczas kolejnych sesji dochodziło do pikiet mieszkańców miasta i okolicznych wsi, którzy domagali się powrotu Gołuńskiego na to stanowisko. W łonie Rady utworzyła się opozycja, która dążyła do obalenia burmistrza i przejęcia władzy w mieście. Spór na tle wyboru burmistrza w Radzie Gminy trwał przez kilka miesięcy. Ostatecznie do wyboru na stanowisko burmistrza stanął ponownie Mieczysław G. Gołuński i Maria Kowalewska Koska. Rada Gminy w tajnym głosowaniu wybrała na burmistrza M. Kowalewską-Koskę w stosunku 18 : 12.

Przez całe ćwierćwiecze był radnym kartuskiej Rady Miejskiej. W latach 1994 -2000 był wiceburmistrzem Kartuz, a w roku 2002 w powszechnych wyborach samorządowych został wybrany burmistrzem Kartuz. Urząd ten piastował do 2006 r..

Opozycja w Radzie Gminy wybrała na burmistrza Kartuz Marię Kowalewską-Koskę. Piastowała ona to stanowisko od jesieni 1991 r. do lipca 1994 r. tj . do kolejnych wyborów komunalnych.

Maria Kowalewska - Koska urodziła się 2 lutego 1956 r. w Kartuzach. Tutaj ukończyła szkołę podstawową i średnią. W 1979 r. ukończyła Wydział Ekonomiki Transportu (kierunek - handel zagraniczny) Uniwersytetu Gdańskiego. Pracowała w wielu firmach handlowych, w tym w „Centromorze”. W 1994 r. została powołana na stanowisko Sekretarza Generalnego Komitetu Obchodów 1000 lecia Gdańska, jednocześnie została sekretarzem generalnym Gdańskiej Izby Gospodarczej w Gdańsku.

W tym okresie zapoczątkowano w Kartuzach organizację Jarmarku Kaszubskiego, który odbywa się co roku. W dniu 29 marca 1993 r. zorganizowała uroczystość 70 lecia nadania Kartuzom praw miejskich. W 1994 r. po raz pierwszy w dziejach miasta zorganizowała w Domu Rzemiosła Kartuskie Targi Rzemieślnicze, otwarcia których dokonał obok burmistrza ówczesny wojewoda gdański Maciej Płażyński.

Kolejny burmistrz Gminy Kartuzy, Marian Wilkowski, został wybrany na to stanowisko w dniu 5 lipca 1994 r.. Marian Wilkowski urodził się 7 grudnia 1951 r. w Kartuzach. W 1970 r. ukończył Technikum Elektryczne w Wejherowie. W 1980 r. ukończył Politechnikę Gdańską. Z zawodu był inżynierem elektrykiem. Po ukończeniu studiów pracował w Zespole Elektrowni Wodnych w Straszynie, potem w Spółdzielni Pracy im. 1 Maja w Kartuzach. Następnie pracował w Zakładzie Energetycznym w Kartuzach, a od 1990 r. prowadził działalność prywatną. W 1994 r. został wybrany do Rady Gminy Kartuzy, a następnie na stanowisko burmistrza. Jak sam napisał, „rodzina od zawsze i na zawsze w Kartuzach”[2].

Marian Wilkowski prowadził wraz z Zarządem Gminy politykę w tym kierunku, by miasto i region Kaszub było promowane nie tylko w kraju, ale i za granicą. W tym celu utworzył Agencję Turystyczną i zainspirował utworzenie Stowarzyszenia „Turystyczne Kaszuby”. W tym celu miasto organizuje corocznie Jarmark Kaszubski, Truskawkobranie na Złotej Górze k. Kartuz, turnieje trzech ościennych miast - Kartuzy - Kościerzyna – Bytów, które mają na celu zbliżenie społeczności sąsiadujących z sobą terenów.

Jednak główny nacisk burmistrz Marian Wilkowski kładł na inwestycje komunalne naszej gminy, traktując je jako fundament pod przyszły rozwój gospodarczy. Przeznaczał na nie 40 % budżetu gminy. Realizując program gospodarczy swej kadencji M. Wilkowskizrealizował wiele ważnych zadań związanych z budową wodociągów na wsi, budową sieci kanalizacyjnych, sieci telefonicznych, dróg i ulic w mieście.

W marcu 1997 r. burmistrzM. Wilkowski przeprowadził restrukturyzację służb komunalnych. Zlikwidowany został Zakład Komunalny, a Rada Miejska na jego wniosek utworzyła Zakład Gospodarki Mieszkaniowej, Kartuskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania i Zieleni oraz Kartuskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji. Zagospodarowano majątek komunalny gminy przekazując go w ręce prywatne. Bezrobocie na terenie gminy w tym okresie spadło z 24 % do 9,2 %. W czerwcu 1997 r. nastąpiło otwarcie i uruchomienie najnowszej w Polsce Północnej Oczyszczalni Ścieków w Kartuzach

W kwietniu 1997 r. odbyło się otwarcie Środowiskowego Domu Samopomocy Społecznej w Kartuzach i nadanie mu imienia Matki Teresy z Kaltuty. Środki na budowę domu przeznaczył burmistrz M. Wilkowski z budżetu gminy, a dofinansował tę inwestycję Urząd Wojewódzki w Gdańsku.

W maju i we wrześniu 1995 r. został podpisany dwustronny układ partnerstwa między miastami Kartuzy i Duderstadt. Układ podpisany został w obu miastach przez burmistrza Mariana Wilkowskiego. Autor pracy został Pełnomocnikiem Zarządu Gminy Kartuzy ds Partnerstwa. We wrześniu 1997 r. przy parkingu Muzeum Kaszubskiego im. F. Tredera nastąpiło uroczyste posadzenie dębu, jaki ofiarowała miastu Kartuzy Frakcja CDU partnerskiego miasta Duderstadt. W latach 1995 - 1997 odbyły się kilkakrotne spotkania władz obu partnerskich miast. Nastąpiły także wymiany młodzieży ze Szkoły Podstawowej nr 5 i z Zespołu Szkół Zawodowych. Również dzieci chóru „Cartusia” i zespołu „Modraki” ze Szkoły Podstawowej nr 3 odwiedziły to partnerskie miasto.

W grudniu 1996 r. podpisany został przez burmistrza M. Wilkowskiego kolejny układ partnerski - z duńską gminą Holmegaard.

W lipcu 1995 r. odwiedził Kartuzy Prezydent RP Lech Wałęsa. Podczas swej wizyty Prezydent spotkał się z burmistrzem Marianem Wilkowskim oraz Radą Gminy Kartuzy. Burmistrz przedstawił Prezydentowi problemy naszego regionu z nadzieją pomocy ze strony Prezydenta. Następnie Prezydent w asyście burmistrza Wilkowskiego zwiedził Kolegiatę i Muzeum Kaszubskie im. F. Tredera.

Innym ważnym i niecodziennym wydarzeniem w życiu Gminy Kartuzy było nawiedzenie miasta w maju 1996 r. przez Cudowną Figurę Matki Boskiej Fatimskiej, która została powitana przez ok. 30 tys. wiernych z całych Kaszub.

W dniu 8 listopada 1997 r. nastąpiło uroczyste odsłonięcie granitowego pomnika Franciszka Tredera na dziedzińcu Muzeum Kaszubskiego. Odsłonięcia dokonał burmistrz M. Wilkowski, synowie F. Tredera - Jan i Andrzej oraz piszący te słowa - dyrektor Muzeum Kaszubskiego. Poświęcenia pomnika dokonał ks. dziekan mgr Tadeusz Misiorny.

Na sesji Rady Miejskiej w dniu 24 lutego 1998 r. - dzięki staraniom burmistrza - w mieście utworzone zostało II Liceum Ogólnokształcące.

W dniu 29 marca 1998 r. odbyła się uroczysta Sesja Rady Miejskiej w Kartuzach z okazji 75 lecia nadania praw miejskich Gminie Kartuzy.

Ogólna polityka gminy od 1994 r. - wg M. Wilkowskiego - była prowadzona w sposób zabezpieczający funkcjonowanie w mieście instytucji powiatowych. Miasto Kartuzy było wówczas gotowe do przyjęcia tego zadania.

W 1998 r. M. Wilkowski został wybrany na starostę powiatu kartuskiego. Zmarł dnia 8 grudnia 1999 r., w dniu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, zwanym dniem dobrej śmierci. I ten fakt uradował mnie.

Kolejnym burmistrzem Gminy Kartuzy został wybrany Andrzej Kruszyński. Urząd burmistrza sprawował w latach 1998 – 2000. Urodzony 18 lipca 1950 r. w Żukowie, ukończył wyższe studia zawodowe na Uniwersytecie Gdańskim na Wydziale Ekonomiki Produkcji w zakresie finansów i rachunkowości.

Wg danych pozyskanych z Urzędu Gminy Kartuzy, od 5 lipca 1968 r. do 24 grudnia 1970 r. pracował Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Żukowie, a potem w GS Kartuzy. Od 1975 r. do 1978 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Miechucinie. Od grudnia 1978 r. d0 30 czerwca 1980 r. pracował jako nauczyciel w Zespole Szkół Zawodowych w Kartuzach, a potem przeszedł do pracy w Wojewódzkim Komitecie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.

W marcu 1982 r. powrócił do GS w Żukowie, gdzie pracował do 1995 r.. Od tego roku do 1998 r. prowadził Biuro Rachunkowe „Centrum”. Był Przewodniczącym Rady Gminy Kartuzy. Od 29 października 1998 r. do 1 sierpnia 2000 r. był burmistrzem Gminy Kartuzy.  

Był burmistrzem kontrowersyjnym i zrezygnował w połowie kadencji. Jak podała „Gazeta Kartuska” nr 31 z dnia 1 sierpnia 2000 r. A. Kruszyński złożył na ręce ówczesnego przewodniczącego Rady Miejskiej Henryka Pietrasa oświadczenie: „Z ważnych powodów osobistych składam na Pana ręce dymisję z funkcji burmistrza i proszę o przyjęcie mojej rezygnacji na najbliższej sesji Rady Miejskiej”.

W tym okresie wykonano modernizację ul. Kościuszki w Kartuzach, wydano pierwszą monografię Kartuz, a na budowę i modernizację kotłowni olejowej centralnego ogrzewania Muzeum Kaszubskiego otrzymałem 50 tys. zł.. Kolejnym burmistrzem Kartuz został Kazimierz Borzestowski. Urodził się w dniu 9 kwietnia 1957 r. w Kartuzach. W latach 1972-76 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w Kartuzach, a w latach 1976 – 1981 studiował na Politechnice Szczecińskiej uzyskując tytuł mgr inżyniera. Po odbyciu służby wojskowej w 1982 r. podjął pracę w Rejonie Dróg Publicznych w Kartuzach. Od 1986 r. do 1994 r. pracował w Inco-Veritas w Kartuzach na stanowisku głównego mechanika. Od 1994 r. prowadzi działalność gospodarczą. Od 1998 r. był członkiem zarządu Gminy Kartuzy, a od 1 sierpnia 2000 do dnia 19 listopada 2002 r. był Burmistrzem Gminy Kartuzy. Był współzałożycielem Związku Gmin Dorzecza Rzeki Raduni. Żonaty, ma syna Mariusza. Od 4 pokolenia zamieszkuje w Kartuzach, przy ul. Gdańskiej 10. /br> W okresie sprawowania funkcji Burmistrza Gminy Kartuzy przez K. Borzestowskiego podjęto szereg inwestycji. Był to okres reform szkolnictwa i służby zdrowia. W mieście wybudowana została Hala Sportowa przy Gimnazjum nr 1, następnie Stacja Uzdatniania Wody przy ul. Wzgórze Wolności. Wyremontowano ulice: Łąkową, Krasickiego i Leśną. K. Borzestowski sprywatyzował też kartuską służbę zdrowia tworząc Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej „Kaszuby” sp.z.o o.

W dniu 4 czerwca 2002 r. odbyła się w mieście uroczystość zorganizowana przez Muzeum Kaszubskie, która poświęcona była nadaniu Kartuzom patrona św. Brunona, a w dniu 6 lipca odbył się IV Zjazd Kaszubów. Niecodziennym wydarzeniem w mieście było wykonanie Rodzinnego Zdjęcia Kaszubów, które było trzecim w kraju – po Gdańsku i Krakowie - tego rodzaju wydarzeniem. W gminie natomiast rozpoczęta została budowa drogi Kartuzy – Kaliska oraz kolektor sanitarny w Grzybnie. Kolejnym doniosłym osiągnięciem K. Borzestowskiego było wybudowanie i oddanie do użytku Gimnazjum w Staniszewie oraz likwidacja i prywatyzacja kartuskich przedszkoli. Kolejnym burmistrzem Kartuz wybranym w wyborach bezpośrednich został Grzegorz Gołuński (2002 – 2006).  Najznaczniejszą inwestycją z tego czasu była budowa pływalni w Kartuzach.

Następnym burmistrzem Kartuz wybranym w powszechnych, bezpośrednich wyborach w 2006 r. została Mirosława Lehman. Urodziła się w Kartuzach w 1963 r. W wyborach samorządowych w 2002 r. wybrana została na radną powiatową. Odpowiedzialna była za współpracę z organizacjami pozarządowymi, była inicjatorem opracowania Programu Profilaktyki i Promocji Zdrowia Powiatu Kartuskiego na lata 2007 – 2013. W okresie jej dwóch kadencji na stanowisku burmistrza Kartuz (2006 – 2010 i 2010 – 2014) nastąpił dynamiczny skok w rozwoju miasta i gminy. Najważniejsze osiągnięcia to pozyskanie ponad 46 mln zł. środków zewnętrznych i budowa dróg, chodników, sieci wodociągowej, sieci kanalizacyjnej, modernizacje szkół, nowe przedszkola, świetlice i sale gimnastyczne, obiekty sportowo-rekreacyjne, rekultywacja składowiska odpadów, wybudowanie Centrum Sportów Wodnych i Promocji Regionu na Złotej Górze. Odznaczona w 2010 r. Złotym Krzyżem Zasługi. Druga kadencja (2010 – 2014) to kolejne wielkie inwestycje: w 2012 r. oddany został do użytku nowy, nowoczesny budynek Kartuskiego Centrum Kultury, powstała Promenada Asesora oraz Kompleks Boisk Sportowych – Orlik 2012 Kartuzy i Grzybno, a w 2013 r. wybudowano boisko treningowe dla Cartusii 1923. Nastąpiła też budowa ul. Kolejowej, modernizacja ul. 3 Maja, ul. Prokowskiej, remont ul. Klasztornej i Słonecznej, Jeziornej i Placu św. Brunona w Kartuzach, budowa ul. Zadurskiego w Dzierżążnie, rekultywacja składowiska odpadów w Kartuzach, a gospodarka wodno – ściekowa na terenie Gminy Kartuzy uporządkowana została w okresie dwóch kadencji (2009 – 2013), natomiast w Koloni, Głusinie i Mezowie zbudowano sieci wodociągowe.

Ważne jest również nasze bezpieczeństwo. W tym celu dokonano remontów i rozbudowy remiz OSP w Brodnicy Górnej, Mirachowie i Łapalicach.

Dla najmłodszych z kolei pobudowano place zabaw w Staniszewie, Kaliskach i w Kartuzach przy ul. 3 Maja oraz boisko w Mirachowie i sale sportowe w Staniszewie i Kiełpinie.

Osobiście doceniam pomoc udzieloną ostatnio dla Muzeum Kaszubskiego. Dzięki niej mogłem dokonać renowacji elewacji i orynnowania, za co Pani burmistrz serdecznie dziękuję.

                                                                                     Norbert Maczulis