Strëmianny bez wòdë, wòjcechòwi bez trôwë.
Co marzec wypiecze, to kwiecień wysiecze.
- 14-11-2024 PrzewoGra - nowatorska gra terenowa
- 06-09-2021 Dożynki Gminy Chmielno - fotorelacja
- 27-02-2021 Występ teatralny pt. "Druga strona marzeń" zespołu "Niepospolite Ruszenie". 7 marca 2021 o godz. 19:00 w Chmielnie
- 26-07-2020 760 Jarmark Św. Dominika w Gdańsku trwa do 16 sierpnia 2020.
- 26-07-2020 Zajęcia wakacyjne w programie "IT for SHE"
- 03-07-2020 Wakacje w Domu Kultury w Chmielnie
- 09-12-2019 Kurs kroju i szycia oraz haft kaszubski
- 27-02-2017 Ostatki, czyli śledzik - 28.02
- 14-06-2017 Obyczaje związane z okresem Bożego Ciała - czerwiec każdego roku
- 30-01-2017 Zabawy karnawałowe
-
wielkość czcionki
Zmniejsz czcionkę
Powiększ czcionkę
- Wydrukuj
- Skomentuj jako pierwszy!
Bëło 17 czerwińca 1568 rokù. Trzech gbùrów, kòzdi w pôrã kòni jachało z towarã na tôrg do Gduńska. Na jednym z wòzów béł młodi Frãc, a sztëk w przódkù jegò brutka Anka ze swòjima starszima. Òjc Anczi – lémón, jachôł na pierszim wòzu, bò òn dobrze znôł drogã do Gduńska i tam wiele razy biwôł. Miôł òn mòcną białkã, chtërna lubia z gduńszczónkama zaheńdlowac ë wëszkalowac bówków, jak bëło trzeba. Anka rozmia dobrze gdac pòniemieckù, liczëc, pisac ë czëtac bò tegò ją naùczëłë klôsztornice. Frãc kùczrowôł na drëdżim wòzu, przë nim sedza jegò matka, a dali òjc, chtëren miôł swòjã białkã pò prawi stronie. Òni jachelë ze swòjim nôstarszim senã, bò wiedzelë, że òn bë wëdzarł òwcã z paszczãków wilka, a niżódnégò złodzeja ni miôł strach.
Frãc miłowôł Ankã i temù òn baro rôd jachôł. Dzys w niebiesczim dłudżim klédze, òna wëzdrzała jak pszczelô matka i baro mù sã widza, temù òn wicy pòzérôł na nią jak na kònie. Za nima jachôł òstatny wóz z trzema chłopama w strzédnym wiekù, a jeden z nich béł bartnikã. Òni sobie jachelë ë rozpòwiôdelë. Jeden z nich – gbùr Józef – òpòwiôdôł, jak to òn béł kòl swòjich krewnëch na gòscënie, a òni sã jiscele, że pùcczi starosta wasta Kòstka jich zemiã przëłącził do fòlwarkù, a jima òstawił le ògród. Tak zrobił z nich i wiele jinëch szarwarkòwëch lëdzy. Przëkôzanié je jasné: “Nie kradnij”, ale jakòs starosce to nie przeszkôdzało z gbùrów zrobic ùpichańców. Mòże gò kąsk sëmienié grëzło, bò òn gôdôł, że tak mùsza bëc zrobioné, bò ny gbùrzë mù kredlë rëbë.
- To doch wòłô ò pòmstwã do nieba! – zawrzeszczôł gbùr Jón, chtëren trzimôł batug i lécczi w rãkach, ë jaż sã dwignął z déla, na chtërnym sedzôł. Zarô zaczął z gòrzu strzelac batugã w lëfce, jaż kònie ze strachù zaczãłë chùtczi jic, chòc òne bëłë baro zmarachòwóné długą drogą, a robiało sã ju cemno.
Na to zaczął gadac bartnik: – Kò pôrã rib równak nie je tëlé wôrt, co sztëk zemi, a te trzeba karac złodzeja, a nié wszëtczich wkół.
Tak òni sobie rozpòwiôdelë, jaż ò smrok nadjachelë dosc krótkò gduńsczich mùrów i tu òjc Anczi, a za nim jiné wòzë, zjachelë z drodżi na bòk. Bëło to dosc krótkò rzéczi Redëni. Tu òni stanãlë, a z kòżdégò wòza zlôzł jeden chłop i tak oni szukelë placu, żebë dosc krótkò sebie na noc ùstawic wòzë. Tedë ùsedzałé białczi skòrzëstałë z leżnoscë ë téż chòdzëłë so razã we dwie. Terô Anka òsta sama na wòzu, trzima mòcno lécczi, jak ji òjc kôzôł. Zrobiało sã ji straszno. Zmerkôł to Frãc i temù òdezwôł sã do ni, pòdjachôł blëżi, copnął kąsk kònie w tił, a mòcno zawinął lécczi wkół kłonicë. Terô òn pòdbiégł do Anczi, wzął z ji z rãk lécczi ë w òkamërgnienim zesadzył jã z wòza.
Na to òdezwôł sã bartnik, chtëren téż zlôzł na zemiã ë szedł do kòni, jaczé òstawił Frãc. – Nóle, wa tam, młodi, le jaczich głëpòtów nie naróbta.
Tej Frãc jakbë nigdë nic rzekł: – Kò to mie sã widzy. Terô nasze kònie téż majã chłopską òpiekã, ale lepi pòjce tu.
Terô trzeji chłopi szlë nazôd, bò ju mielë plac wëzdrzóny. Lémón stanął z przódkù, przed diszlą swòjich kòni, chtërnëch lécczi trzimôł bartnik. Jak òjc Anczi zaczãł jic, jegò kònie szłë za swòjim panã jak òwce za pasturzã. Przë tim całi białgòwsczi ród zdżinął jima z òczu. Czej òni wëprzëglë kònie z wòzów, ùwiązelë je na noc ë delë jima sana i kąsk ówsa. Tej nalazłë sã téż białczi z Anką.
- Në terô më bë mielë téż cos zjesc! – rzekł lémón, a białczi zaczãłë robic jedzenié.
Na to òdezwôł sã òjc Frãca: – Le tak cobë nama gduńsczi bówcë nie pòmòglë jesc, a jesz nama nie wsmarowelë.
Na to òdezwôł sã òjc Frãca: – Le tak cobë nama gduńsczi bówcë nie pòmòglë jesc, a jesz nama nie wsmarowelë.
- Ma bë sã doch, ludkòwie, tak letkò nie delë – pòwiedzôł lémón ë zarô dodôł: – Sztëk żelazła téż sã naléze, jak bãdze trzeba. Przëzdrzôł sã wkół ze swòjégò wòza, chtëren stojôł midzë dwùma jinyma, i rzekł: – Tak na wszelejaczi wëpôdk wezta le, chłopi, wëcygnita tilné kłonicë, żebë je w pòtrzebie mógł chùtkò chwacëc i nima wëwijac.
Jak òni to zrobilë, tej ùmëlë sã kąsk w Redëni i zjedlë co jima białczi przërëchtowałë. Pòtemù kòzdi zmówił pò cëchù pôcérz, a tej òni sobie szëkòwelë na swòjich wòzach place do jaczégòs spikù. Jak Anka ze swòją matką bëłë ju òkrëté dëką, lémón zlôzł z kastë òbszedł wkół kònie ë wòzë, a czej ùznôł, że wszetkò je w pòrządkù, pòdszedł do drzémiącégò Frãca i rzekł:
– Terô jô bãdã sztërk òpasowôł, ale jak jô ce znôw zbùdzã tej të bãdzesz wachòwôł.
- Jo, jo! – òdpòwiedzôł Frãc. Òn dobrze wiedzôł, że z lémónã ni ma żartów. Pò nocë samémù wachòwac za baro mu sã nie chcało, równak pòcészôł sã tim, że tak bãdze parôt do òbronë Anczi. Tak ùsnął.
Lémón sôdł sobie na wòzu. Jak zza chmùrów wëswiécył miesąc, òn zmerkôł, że kònie nastôwiają ùszë w stronã mùrów Gduńska i zdôwa mù sã, jakbë jaczés pòstacje szłë do niegò. Tak òn sygnął za dosc wiôldżima żelôznyma kòwalsczima fircãgama, ale òne bëłë przëwaloné rolą zwiniãtégò płótna, chtërno ùtkała Anka. Terô lémón widzôł i czuł cëzëch lëdzy, jak òni nëkają do jich wòzów. Temù òn zawrzeszczôł:
– Terô jô bãdã sztërk òpasowôł, ale jak jô ce znôw zbùdzã tej të bãdzesz wachòwôł.
- Jo, jo! – òdpòwiedzôł Frãc. Òn dobrze wiedzôł, że z lémónã ni ma żartów. Pò nocë samémù wachòwac za baro mu sã nie chcało, równak pòcészôł sã tim, że tak bãdze parôt do òbronë Anczi. Tak ùsnął.
Lémón sôdł sobie na wòzu. Jak zza chmùrów wëswiécył miesąc, òn zmerkôł, że kònie nastôwiają ùszë w stronã mùrów Gduńska i zdôwa mù sã, jakbë jaczés pòstacje szłë do niegò. Tak òn sygnął za dosc wiôldżima żelôznyma kòwalsczima fircãgama, ale òne bëłë przëwaloné rolą zwiniãtégò płótna, chtërno ùtkała Anka. Terô lémón widzôł i czuł cëzëch lëdzy, jak òni nëkają do jich wòzów. Temù òn zawrzeszczôł:
- Łapta złodzejów!
Tej kònie, co ju leżałë, dwignãłë sã na nodżi. Przë tim wszëtczim lémón wëwalił na wiéchrz kastë płótno, ale téż mòcno trzimôł fircãdżi i mógł zacząc biôtczi. Ùrëchlił gò równak złodzej, chtëren chwëcył płótno ë cësnął je swòjémù kòleżce. Ten zaczął z tim łupã ùcekac.
Zawrzeszcza téż Anka: – A jeny, mòje płótno, wa przeklãti złodzeje!
Na ten głos Frãc rësził jak szôlony pies, ale z gòłima rãkama. Òn wnet nogama zemi nie dotikôł, bò biegôł, jakbë gò wiater niósł. Złapiôł złodzeja, rżnął gò ò zemiã, jaż to płótno mù wëpadło i jego sztëk sã òdwinął. Terô za jeden kùnc chwëcył złodzej, a za drëdżi Frãc i rozerwelë gò na dwa sztëczi.
Wtim matka Frãca zawòłała: – Lëdze, retujta mie, chto miã czëje!
Na głos matczi Frãc przëgnôł ze sztëkã płótna do jich wòza, chwëcył kłonicã ë zaczął nią òkładac złodzejów, chtërny midzë kòniama nie bëlë za pewny i zaczãlë sã copac. Terô gbùr Jón, chtëren towarził bartnikòwi, pòczuł sã gwësni ë tak złodzejowi sztilã òd batuga pò łësënie przeòrôł, jaż sã krew lała.
Czej lémón zmerkôł, że dobëcé je krótkò, tej zaczął wòłac: – Le jima lëmta, chłopi!
Matka Frãca zaczãła sã jiscëc: – Co ti nierobijôsze mają mie kùrów nakradłé, żebë òni sã nima ùdłôwilë!
Terô, jak swiécył miesąc, òna widza, jak wiele kùrów ùbëło. Frãc wëwijôł kłonicą, ale złodzeje ze swojima chabinama téż nie òstôwelë dłëżni, oni walczëlë razã, jak jaczi żołniérze, nie bëlë równak przë tim za mòcny.
Robiło sã cëszi, tej téż Anka wëzdrza z kastë i widza, że Frãc nacérôł na piãc złodzejów, chtërny òddaliwelë sã òd wòzów. Tëdë òna zaczãła gò prosëc i płakac:
– Frankù, pòj nazôd, bò òni ce zabiją!
Jak òn òprzestôł wòjowac, złodzeje zaczãlë sã pò niemieckù òdgrażac, ale òn jich nie rozmiôł. Tak sã skùnczëła ta bijatëka, a jak Frãc jak przëszedł do wòzów zarô pitôł:
- Dze òsta reszta tegò płótna?
Anka òdpòwiedza: – Jô je tu móm, ale twòje żëcé je wicy wôrt jak tësącë métrów płótna.
- Jô nie wiém, dze sã pòdzôł nen, chtëren miôł ten drëdżi sztek, bò w tim karnie, co na mie pëskòwa, gò nie bëło – gôdôł Frãc i zarô sã spitôł:
Tej kònie, co ju leżałë, dwignãłë sã na nodżi. Przë tim wszëtczim lémón wëwalił na wiéchrz kastë płótno, ale téż mòcno trzimôł fircãdżi i mógł zacząc biôtczi. Ùrëchlił gò równak złodzej, chtëren chwëcył płótno ë cësnął je swòjémù kòleżce. Ten zaczął z tim łupã ùcekac.
Zawrzeszcza téż Anka: – A jeny, mòje płótno, wa przeklãti złodzeje!
Na ten głos Frãc rësził jak szôlony pies, ale z gòłima rãkama. Òn wnet nogama zemi nie dotikôł, bò biegôł, jakbë gò wiater niósł. Złapiôł złodzeja, rżnął gò ò zemiã, jaż to płótno mù wëpadło i jego sztëk sã òdwinął. Terô za jeden kùnc chwëcył złodzej, a za drëdżi Frãc i rozerwelë gò na dwa sztëczi.
Wtim matka Frãca zawòłała: – Lëdze, retujta mie, chto miã czëje!
Na głos matczi Frãc przëgnôł ze sztëkã płótna do jich wòza, chwëcył kłonicã ë zaczął nią òkładac złodzejów, chtërny midzë kòniama nie bëlë za pewny i zaczãlë sã copac. Terô gbùr Jón, chtëren towarził bartnikòwi, pòczuł sã gwësni ë tak złodzejowi sztilã òd batuga pò łësënie przeòrôł, jaż sã krew lała.
Czej lémón zmerkôł, że dobëcé je krótkò, tej zaczął wòłac: – Le jima lëmta, chłopi!
Matka Frãca zaczãła sã jiscëc: – Co ti nierobijôsze mają mie kùrów nakradłé, żebë òni sã nima ùdłôwilë!
Terô, jak swiécył miesąc, òna widza, jak wiele kùrów ùbëło. Frãc wëwijôł kłonicą, ale złodzeje ze swojima chabinama téż nie òstôwelë dłëżni, oni walczëlë razã, jak jaczi żołniérze, nie bëlë równak przë tim za mòcny.
Robiło sã cëszi, tej téż Anka wëzdrza z kastë i widza, że Frãc nacérôł na piãc złodzejów, chtërny òddaliwelë sã òd wòzów. Tëdë òna zaczãła gò prosëc i płakac:
– Frankù, pòj nazôd, bò òni ce zabiją!
Jak òn òprzestôł wòjowac, złodzeje zaczãlë sã pò niemieckù òdgrażac, ale òn jich nie rozmiôł. Tak sã skùnczëła ta bijatëka, a jak Frãc jak przëszedł do wòzów zarô pitôł:
- Dze òsta reszta tegò płótna?
Anka òdpòwiedza: – Jô je tu móm, ale twòje żëcé je wicy wôrt jak tësącë métrów płótna.
- Jô nie wiém, dze sã pòdzôł nen, chtëren miôł ten drëdżi sztek, bò w tim karnie, co na mie pëskòwa, gò nie bëło – gôdôł Frãc i zarô sã spitôł:
- Ò co temù, co pò niemieckù wrzeszczôł chòdzëło?
- Tëlé, co jô gò rozmia – zaczãła Anka – to òn sã òdgrôżôł, że òni tu jesz przińdą, a tedë më tegò pòżałujemë.
- Z nima më sã równak radã dómë! – rzekł Frãc.
- Jak jich bë przëszło wicy, co tej? – zastanôwił sã lémón. Frãc zaczął mù sã widzec.
To zarô zmerka Anka i rzekła: – Të, Frankù, jes wierã pò tim wszëtczim zbòlałi. Wez le sã tim płótnã òwiń, a kąsk na wòzu wëspij, bò jô i wiele jinëch pewno téż i tak do rena nie ùsniemë.
Terô Frãc pòczuł ból, równak nie chcôł dac na se. Płótno wzął i òwinął sã nim mòcno w pasu tak, że nie bëło tegò widzec spòd òbùcégò. Jak òn sobie légł, jiny zaczãlë wszëtkò do grëpë zbierac i radzëc, co robic dali. W nocë jachac dodóm téż jakòs ni mielë chãce. Gbùr Jón, chtëren wiózł bartnika, baro licził na swój batug, a że mù jesz nick nie ùkredlë, ò jachanim nazôd nie chcôł ani czëc. Tedë lémón ùznôł, że jesz taczi wòjnë nie bëło, żebë wszëtczich wëbilë, a jakbë sã wszëtkò stało, co sã stac mòże, to bë nicht nie żił. Òni doch òstelë na stôrim placu ë mielë parôt swòje nôrzãdza do òbronë. Czerwińcowô noc je krótkô, ale jima ten czas sã baro dłużił, że sã ni mòglë doczekac dnia ë òtemkniãcô brómów Gduńska.
Jednym razã w widze miesąca bartnik ùzdrzôł wiele lëdzy, chtërny z chabinama i halabardama szlë w jich stronã. Zarô téż ò tim pòwiedzôł jinym. Anka pòlicza, że jich je trzënôsce.
- Të le sã, dzéwczã, schòwôj w kastã! – nakôzôł lémón i chwôcył mòcno swòje fircãdżi. Frãc stanął krótkò lémóna z kłonicą, a jiny chłopi téż je trzimelë. Tim razã złodzéje nacerlë na chłopsczé wòzë z dwùch strón, a wiele z nich czëło sã gwësno midzë kòniama. Jeden z nich z halabardą szturmòwôł na lémóna, ale òn òdwalił tã seczera fircãgama tak, że òna zahôknãła za przédną kłonicã. Frãc ùczidł ji dłudżi sztil. Matkã Anczi hôk halabardë skalécził równak w lewé remiã, jaż òna zawrzeszcza.Lała sã krew. Lémón chwëcył halabardã ze sztëczkã sztila ë zaczął nią machac. Gbùr Jón szmignął jednégò złodzeja batugã w twôrz, ale téż zarô dostôł całą halabardą w słëch i ùpôdł na zemiã jak ùmarłi, a z jegò głowë szła krew. Jegò sąsôd Józef bronił sã chwilã kłonicą. Za wiele równak złodzejów nacérało na niegò. Tak dostôł téż Józef plazã halabardë w głowë i ùpôdł na trôwã jak ùbiti, a z jego renë na gãbie leca krew. Bartnik walcził terô fircãgama lémóna i sã jesz dosc òpiérôł. Frãc kłonicą òkłôdôł złodzejów pò pùklach, ale terô na niegò nacarła całô ùrma i òn mùszôł sã copnąc do wòza swòjégò tatka, bò bë gò zaszlë òd tëłu. Tu téż òn dostôł w głowã halabardą. Matka chca gò òsłonic ë tej skaléczëlë ji prawą dłóń.
Tedë òna zawrzeszczała: - Jezës, Maria, Frãc je zabiti.
A òn ùpôdł na zemią kòl wòza jak ùmarłi, a z jegò reminów płënãła krew. Terô lémón cësnął halabardã na znak kapitulacji ë walka ùstała, ale herszt złodzejów nakôzôł - pò niemieckù - wszëtczim z wòzów zlezc i òdéńdz òd nich. Terô ti, co wëgrelë, mielë ùcztã, a pòkònóny narzékelë i płakelë. Nôbarżi chlëcha Anka ò Frãca. Pôrã złodzejów òdcygnãło na stronã leżącëch jak umarłi Kaszëbów, zwlokło z nich wiérzchné òbùcé, ale òstawiło jaczi ë bùksë. Ùkredlë jima z òbùcym téż pieniądze. Frãc jich ni miôł przë se.
Stała sã równak baro dzywnô rzecz, bò dwùch złodzejów pòdeszło do rozeblokłëch Kaszëbów i zaczãło jima òwijac renë. Bëło czëc, że òni gôdelë kaszëbską mòwą. Mòże to mòdlëtwa abò płacz Anczi rësził jich sëmienia?
Zaczãło sã robic widno, tak złodzeje ùkredlë sobie z wòzów jesz na drogã żëwnotë i òdeszlë. Terô Anka pòbiegła do Frãca, ùklãkła przë nim, przëłoża mù głowã do piersë i rzewno płaka. Jegò serce mòcno klepało. Tedë bartnik rzekł:
- Terô wa widzyta, jak òna gò miłùje. - I wzął òwczą skórã, ë pòdłożił jã pòd plecë Frãca.
Złodzeje nie delë równak radë ani wszëtczégo z trzech wòzów zjesc, ani wëniesc. Bëło ju widno i ptôchë wiesoło spiéwałë. Wkół bëłë rozdrzuconé rozmajité rzecze i ti, co bëlë jakò takò zdrów, mùszelë robic pòrządk ë wërëchtowac na wòzach wigódny plac dlô tëch trzech, co leżelë jak ùmarłi. Anka chca, żebë Frãc béł na wòzu lémóna, na co jegò ë ji starszi sã zgòdzëlë. Òna baro jich prosa, żebë ze Gduńska sprowdzëc medika, bò ten mòże bë jesz Frãcowi ùretôł żëcé. Delë sã ùprosëc, a chòc mielë strach, że sã nie wëpłacą, jachelë do òtemkłi ju bròmë miasta òd zôchódny stronë.
Jak òni nadjachelë do brómë, bartnik wzął miód na sprzedôż. Anka prosa matkã Frãca ò òpiekã nad nim, czegò ni mùsza dwa razy gadac. Lémón i òjc Frãca òstelë na wòzach przë kòniach. Anka z matką wëszłë w towarzëstwie bartnika do Gduńska z towarã. Tu jima héndel szedł dobrze. Anka przë tim spòtka swòją kòleżankã Jadwidã, z chtërną sã ùczëła ù klôsztorniców. Terô Jadwiga służëła ù bùrméstra Gduńska Ferbera, a jegò białka jã baro lubia.
Jak Anka z płaczã òpòwiedza ji ò swòjim nieszczescym, że mùlk Frãc mòże ju ùmarł przez tëch złodzejów, to òne zarô szłë do Ferberów dodóm. Czej Jadwiga sã dowiedza, że bëło téż ùkradłé płótno, domësla sã, że to je sprawa frajbitrów, bò òni je brëkùją na żôgle.
Pò przińdzenim dodóm Jadwiga zarô wszëtkò pòwiedza swòji pani, a ta bùrméstrowi. Ferber sã spitôł, chto je tatą Anczi i czë tam je jesz jaczi chłop, chtëren bë mógł zeznawac. Jak òn sã dowiedzôł, że chòdzy ò lémóna i bartnika, powiedzôł:
- Tëlé, co jô gò rozmia – zaczãła Anka – to òn sã òdgrôżôł, że òni tu jesz przińdą, a tedë më tegò pòżałujemë.
- Z nima më sã równak radã dómë! – rzekł Frãc.
- Jak jich bë przëszło wicy, co tej? – zastanôwił sã lémón. Frãc zaczął mù sã widzec.
To zarô zmerka Anka i rzekła: – Të, Frankù, jes wierã pò tim wszëtczim zbòlałi. Wez le sã tim płótnã òwiń, a kąsk na wòzu wëspij, bò jô i wiele jinëch pewno téż i tak do rena nie ùsniemë.
Terô Frãc pòczuł ból, równak nie chcôł dac na se. Płótno wzął i òwinął sã nim mòcno w pasu tak, że nie bëło tegò widzec spòd òbùcégò. Jak òn sobie légł, jiny zaczãlë wszëtkò do grëpë zbierac i radzëc, co robic dali. W nocë jachac dodóm téż jakòs ni mielë chãce. Gbùr Jón, chtëren wiózł bartnika, baro licził na swój batug, a że mù jesz nick nie ùkredlë, ò jachanim nazôd nie chcôł ani czëc. Tedë lémón ùznôł, że jesz taczi wòjnë nie bëło, żebë wszëtczich wëbilë, a jakbë sã wszëtkò stało, co sã stac mòże, to bë nicht nie żił. Òni doch òstelë na stôrim placu ë mielë parôt swòje nôrzãdza do òbronë. Czerwińcowô noc je krótkô, ale jima ten czas sã baro dłużił, że sã ni mòglë doczekac dnia ë òtemkniãcô brómów Gduńska.
Jednym razã w widze miesąca bartnik ùzdrzôł wiele lëdzy, chtërny z chabinama i halabardama szlë w jich stronã. Zarô téż ò tim pòwiedzôł jinym. Anka pòlicza, że jich je trzënôsce.
- Të le sã, dzéwczã, schòwôj w kastã! – nakôzôł lémón i chwôcył mòcno swòje fircãdżi. Frãc stanął krótkò lémóna z kłonicą, a jiny chłopi téż je trzimelë. Tim razã złodzéje nacerlë na chłopsczé wòzë z dwùch strón, a wiele z nich czëło sã gwësno midzë kòniama. Jeden z nich z halabardą szturmòwôł na lémóna, ale òn òdwalił tã seczera fircãgama tak, że òna zahôknãła za przédną kłonicã. Frãc ùczidł ji dłudżi sztil. Matkã Anczi hôk halabardë skalécził równak w lewé remiã, jaż òna zawrzeszcza.Lała sã krew. Lémón chwëcył halabardã ze sztëczkã sztila ë zaczął nią machac. Gbùr Jón szmignął jednégò złodzeja batugã w twôrz, ale téż zarô dostôł całą halabardą w słëch i ùpôdł na zemiã jak ùmarłi, a z jegò głowë szła krew. Jegò sąsôd Józef bronił sã chwilã kłonicą. Za wiele równak złodzejów nacérało na niegò. Tak dostôł téż Józef plazã halabardë w głowë i ùpôdł na trôwã jak ùbiti, a z jego renë na gãbie leca krew. Bartnik walcził terô fircãgama lémóna i sã jesz dosc òpiérôł. Frãc kłonicą òkłôdôł złodzejów pò pùklach, ale terô na niegò nacarła całô ùrma i òn mùszôł sã copnąc do wòza swòjégò tatka, bò bë gò zaszlë òd tëłu. Tu téż òn dostôł w głowã halabardą. Matka chca gò òsłonic ë tej skaléczëlë ji prawą dłóń.
Tedë òna zawrzeszczała: - Jezës, Maria, Frãc je zabiti.
A òn ùpôdł na zemią kòl wòza jak ùmarłi, a z jegò reminów płënãła krew. Terô lémón cësnął halabardã na znak kapitulacji ë walka ùstała, ale herszt złodzejów nakôzôł - pò niemieckù - wszëtczim z wòzów zlezc i òdéńdz òd nich. Terô ti, co wëgrelë, mielë ùcztã, a pòkònóny narzékelë i płakelë. Nôbarżi chlëcha Anka ò Frãca. Pôrã złodzejów òdcygnãło na stronã leżącëch jak umarłi Kaszëbów, zwlokło z nich wiérzchné òbùcé, ale òstawiło jaczi ë bùksë. Ùkredlë jima z òbùcym téż pieniądze. Frãc jich ni miôł przë se.
Stała sã równak baro dzywnô rzecz, bò dwùch złodzejów pòdeszło do rozeblokłëch Kaszëbów i zaczãło jima òwijac renë. Bëło czëc, że òni gôdelë kaszëbską mòwą. Mòże to mòdlëtwa abò płacz Anczi rësził jich sëmienia?
Zaczãło sã robic widno, tak złodzeje ùkredlë sobie z wòzów jesz na drogã żëwnotë i òdeszlë. Terô Anka pòbiegła do Frãca, ùklãkła przë nim, przëłoża mù głowã do piersë i rzewno płaka. Jegò serce mòcno klepało. Tedë bartnik rzekł:
- Terô wa widzyta, jak òna gò miłùje. - I wzął òwczą skórã, ë pòdłożił jã pòd plecë Frãca.
Złodzeje nie delë równak radë ani wszëtczégo z trzech wòzów zjesc, ani wëniesc. Bëło ju widno i ptôchë wiesoło spiéwałë. Wkół bëłë rozdrzuconé rozmajité rzecze i ti, co bëlë jakò takò zdrów, mùszelë robic pòrządk ë wërëchtowac na wòzach wigódny plac dlô tëch trzech, co leżelë jak ùmarłi. Anka chca, żebë Frãc béł na wòzu lémóna, na co jegò ë ji starszi sã zgòdzëlë. Òna baro jich prosa, żebë ze Gduńska sprowdzëc medika, bò ten mòże bë jesz Frãcowi ùretôł żëcé. Delë sã ùprosëc, a chòc mielë strach, że sã nie wëpłacą, jachelë do òtemkłi ju bròmë miasta òd zôchódny stronë.
Jak òni nadjachelë do brómë, bartnik wzął miód na sprzedôż. Anka prosa matkã Frãca ò òpiekã nad nim, czegò ni mùsza dwa razy gadac. Lémón i òjc Frãca òstelë na wòzach przë kòniach. Anka z matką wëszłë w towarzëstwie bartnika do Gduńska z towarã. Tu jima héndel szedł dobrze. Anka przë tim spòtka swòją kòleżankã Jadwidã, z chtërną sã ùczëła ù klôsztorniców. Terô Jadwiga służëła ù bùrméstra Gduńska Ferbera, a jegò białka jã baro lubia.
Jak Anka z płaczã òpòwiedza ji ò swòjim nieszczescym, że mùlk Frãc mòże ju ùmarł przez tëch złodzejów, to òne zarô szłë do Ferberów dodóm. Czej Jadwiga sã dowiedza, że bëło téż ùkradłé płótno, domësla sã, że to je sprawa frajbitrów, bò òni je brëkùją na żôgle.
Pò przińdzenim dodóm Jadwiga zarô wszëtkò pòwiedza swòji pani, a ta bùrméstrowi. Ferber sã spitôł, chto je tatą Anczi i czë tam je jesz jaczi chłop, chtëren bë mógł zeznawac. Jak òn sã dowiedzôł, że chòdzy ò lémóna i bartnika, powiedzôł:
– Medik ùdzeli wama pòmòcë na kòszt miasta. Òn tu zarô bãdze. A droga do Gduńska mùszi bëc wòlnô i temù złodzejów bãdzemë chcelë złapac ë ùkarac.
Po tëch słowach bùrméster szedł do rôtësza. Pò krótczim czasu przëszedł medik. Anka i Jadwiga zarô z nim wëszłë do Frãca ë jinëch na wòzach. W drodze Anka znôw òpòwiôda, jak to bëło. Medik pitôł ò rozmajité drobné rzeczë. Płótno, jaczim béł òwiniãti Frãc, chcôł wząc ze sobą, na to Anka sã rôd zgòdza, ale prosa, żebë lékôrz robił swòje lepszi. Òn pòwiedzôł, że nôprzód bãdze lékòwôł Frãca i temù òna mô wskazac wóz, na jaczim nen ji mùlk leżi.
Tak òni dochôdelë do wòzów. Medik kôzôł dzéwczãtom stanąc, kąsk pòczekac, a tej jic nazôd do Ferberów. Jak òn zbadôł Frãca, rzekł głosno, że reny żëje i ni mają tracëc nôdzeji. Jak Anka to ùczëła, szło sã ji kąsk lżi do Gduńska. Terô òna widza, że przed mùrą bëłë jaż dwa karnôlë, a przez wszëtczé brómë do Dłudżi dardżi mùszôł dosc długò jic. Jak dzéwczãta przëszłë do Ferberów, dowiedzałë sã, że wiele frajbitrów je ju zaaresztowónëch i że nalazło sã téż płótno. Terô tatk Anczi i bartnik bãdã muszelë przed sãdzą złożëc zeznania. Temù jich trzeba zaprowadzëc do rôtësza. Czej medik przińdze tu, òni bãdą mòglë jic z nim, ale trzeba mù jesz bartnika wskazac, bò òn pewno skłôdôł przësãgã i mù mòże sąd dac wiarã.
Jadwiga zaczãła gòtowac pôłnié, a Anka wëszła do kòscoła Nôswiãtszi Marii Panienczi i tù òna sã mòdla ò lepszé czasë, zdrowié dlô Frãca ë jinëch. To bëła baro wiôlgô swiãtnica z cegłë, ale we westrzódkù òna wëzdrzała jakbë pò lëterskù. Tak Anka nie bëła tu za długò, le szła nazôd do Ferberów. Jak òna tam doszła, żdôł na niã medik, chtëren pòwiedzôł, że ji tatk ju zeznôwô przed sądã, a òn razã z nią chce wëszëkac w miesce bartnika. Czej we dwòje wëszlë bùten, Anka zarô zapita, czë Frãcowi je ju lepi. Medik rzekł, że òn gò òpatrził jak nôlepi, a taczi młodi człowiek mòże wiele strzëmac. Tej òna sã spita, jak òna mòże terô Frãcowi ùlżëc w cerpieniach. Medik gôdôł, że wôżną rzeczą je dobrze renë òpatrzëc, a jak to sã robi, òna bãdze wnet widza, bò òn ji matce mùszi zabezpieczëc renã na remieniu. Jesz dodôł, że rena na dłoni matczi Frãca je téż òpatrzonô.
Tak òni dochôdelë do bartnika, chtëren miôł wnet wszëstek miód sprzedóny. Medik mù rzekł, żebë òn sôdł na placu matczi Anczi, chtërnã òn mùszi léczëc. Rozmòwa pò niemieckù szła jima dosc lëchò, ale jakòs sã dogôdelë. Terô medik z Anką ë ji matką òdeszlë na stronã, ale z òpatrzenim renë nie bëło tak prosto. W kùncu Anka równak przekòna swòją matkã, że tak trzeba, a przë leżnocë òne bãdą mògłë òbaczëc, jak to sã fachòwò robi.
Terô òne dwie òstałë przë towarze, a medik szedł z bartnikã do sądu, ale òbiecôł, że wnet przińdze nazôd. Matka Anczi ùzna, że jima dwòje z tatą przë tim całim nieszczescym nie szło nôgòrzi, a jesz taczé panie ù ni dzys kùpiałë, co bë smiało mògłë bëc białkama radnëch Gduńska. Jak òne tak gôdałë, nadszedł medik, a Anka zarô gò zaczãła prosëc, żebë òn jesz rôz òbôcził Frãca.
Jak òni doszlë do wòzów, medik szedł nôprzód do Frãca. Terô mògła gò téż òbezdrzec Anka, ale òn dali béł nieprzëtomny, a wëzdrzôł tak, że pòżôl sã Bòże. Anka znôw zaczãła chlëchac. Medik zachòwiwôł sã równak spòkójno, ale czej òbôcził òbrzmiałé głowë dwùch gbùrów, ni miôł na to słów, le krącył swòja sëwiéjącą głową.
- Co z nama dali bãdze? - pita Anka medika ze łzama w òczach.
- Jô wiedno gôdóm, że ni ma co tracëc nôdzeji. A jesz ta twòja wiôlgô miłota, ta nie dô Frãcowi ùmrzéc. A terô jidzemë do Ferberów – dodôł medik.
Pò drodze pòwiedzôł Ance, że to nalazłé płótno je ji, bò te dwa rozerwóné sztëczi do sebie pasëją.
Bùrméster sôdôł ju ze swòją białką do stołu z wëstawionym pôłniã. Òn zaprosył medika do jedzeniégò. Anka szła do Jadwidżi w kùchniã i tam czeka na białkã Ferbera. Pò dłëgszim czasu òna przëszła i pòwiedza, że 13 frajbitrów ju je w sôdzë, pewno 11 z nich czekô kara smiercë. Je mòżliwé, że za pôrã dni 11 głów scãtëch frajbitrów na òstrzegã dlô jinëch przëbiją do brómë miasta.
Bùrméster Ferber òtemkł jesz dwiérze do kùchni. Terô òn sã przëzdrzôł na Anka. Òna sã pòdniosła ze stółka. Òn pòwiedzôł:
Bùrméster sôdôł ju ze swòją białką do stołu z wëstawionym pôłniã. Òn zaprosył medika do jedzeniégò. Anka szła do Jadwidżi w kùchniã i tam czeka na białkã Ferbera. Pò dłëgszim czasu òna przëszła i pòwiedza, że 13 frajbitrów ju je w sôdzë, pewno 11 z nich czekô kara smiercë. Je mòżliwé, że za pôrã dni 11 głów scãtëch frajbitrów na òstrzegã dlô jinëch przëbiją do brómë miasta.
Bùrméster Ferber òtemkł jesz dwiérze do kùchni. Terô òn sã przëzdrzôł na Anka. Òna sã pòdniosła ze stółka. Òn pòwiedzôł:
– Żôl mie je Kaszëbów, że òni mùszelë tëlé wëcerpiec, ale droga do Gduńska mùszi bëc dlô nich wiedno wolnô. Jak wirok bãdze wëkònóny, dómë w przińdnym czasu wëstawic nową brómã ë napisac na ni po łacëznie: Iustitia et pietas duo sunt regnorum omnium fundamenta. Jadwiga pòwiedza, że to znaczi: - Sprawiedlëwòta ë pòbòżnota są fuńdamentã wszëtczich królestwów.
Anka piãkno sã ùkłonia Ferberóm, pòdząkòwa za pòmòc ë gòscënã i z Jadwigą wëszła bùten, a w dëchù sã mòdla ò zdrowié ë żëcé dlô Frãca ë jinëch.
Anka piãkno sã ùkłonia Ferberóm, pòdząkòwa za pòmòc ë gòscënã i z Jadwigą wëszła bùten, a w dëchù sã mòdla ò zdrowié ë żëcé dlô Frãca ë jinëch.
Dział:
Pò kaszëbskù
Marian Jeliński
Marian Jeliński, Ph.D. (kashubian: Marión Jelińsczi) urodzony w 1949 w miejscowości Siemirowice (kashubian: Szëmrejce). Mieszkaniec Żukowa.
Więcej szczegółów w niniejszym linku lub w anglojęzycznej Wikipedii.
Skomentuj
Komentarz zostanie opublikowany po zatwierdzeniu przez redakcję.
Najnowsze od Marian Jeliński
Skocz do:
Ostatnio dodane
- Święta Bożego Narodzenia
- Remusowy Krąg - spotkanie grudniowe
- IX Chmieleńskie Spotkanie z Mikołajem
- Akademia Młodzieżowych Innowatorów
- Konkurs - „Bëlné Czëtanié”
- Fakty z historii Pomorza - część II
- Fakty z historii Pomorza - część I
- Wspomnienie o śp. Leszku Grzeni z Łebna
- Kiermasz świąteczny
- Grudniowy repertuar "Kina za rogiem"
- "Niepospolite Ruszenie" przedstawia - "Drewniane serce"
- Kondolencje - 16 listopada 2024 r. zmarł Tadeusz Makowski
- PrzewoGra - nowatorska gra terenowa
- Opowieści literackie o swej okolicy
- IV Przegląd Twórczości Teatralnej "Legendy Chmielna"
- Małe Oratorium Kaszubskie
- Podsumowanie konkursu na temat ks. Hilarego Jastaka
- Małe Oratorium Kaszubskie - Apokalipsa
- Uroczystość 40 - lecia Kaszubskiego Zespołu Pieśni i Tańca Chmielanie
- Jubileusz 40 - lecia Kaszubskiego Zespołu Pieśni i Tańca "Chmielanie"
Naj. z ostatnich 3 miesięcy
- Podsumowanie konkursu na temat ks. Hilarego Jastaka Czytany 341 razy
- Małe Oratorium Kaszubskie - Apokalipsa Czytany 245 razy
- Konkurs Plastyczno - Literacki ,,Ksiądz Hilary Jastak widziany moimi oczami" Czytany 244 razy
- Uroczystość 40 - lecia Kaszubskiego Zespołu Pieśni i Tańca Chmielanie Czytany 237 razy
- Jubileusz 40 - lecia Kaszubskiego Zespołu Pieśni i Tańca "Chmielanie" Czytany 216 razy
- Kondolencje - 16 listopada 2024 r. zmarł Tadeusz Makowski Czytany 215 razy Czytaj dalej...
- Gospodarne Gospodynie - podsumowanie projektu; przepisy, fotorelacja Czytany 191 razy
- Grudniowy repertuar "Kina za rogiem" Czytany 189 razy
- XX - lecie Młodzieżowej Orkiestry Dętej w Łapalicach Czytany 188 razy
- Kiermasz świąteczny Czytany 169 razy
Polecamy
Zdjęcie z galerii
- Kategoria: Kartuzy 11 listopada
- Odsłon: 118
Najwyżej oceniane
Najpopularniejsze z 6 msc.
- Podsumowanie konkursu na temat ks. Hilarego Jastaka
- Gospodarne gospodynie-szkolenie i warsztat dla KGW
- Małe Oratorium Kaszubskie - Apokalipsa
- Konkurs Plastyczno - Literacki ,,Ksiądz Hilary Jastak widziany moimi oczami"
- Uroczystość 40 - lecia Kaszubskiego Zespołu Pieśni i Tańca Chmielanie
- Wernisaż wystawy plastycznej
- Jubileusz 40 - lecia Kaszubskiego Zespołu Pieśni i Tańca "Chmielanie"
- Kondolencje - 16 listopada 2024 r. zmarł Tadeusz Makowski
- Gospodarne Gospodynie - podsumowanie projektu; przepisy, fotorelacja
- Grudniowy repertuar "Kina za rogiem"
Ostatnie komentarze
- Argumentacja mego Drëcha, E. Pryczkowskiego… Skomentowane przez Eugeniusz Gòłąbk dodany niedziela, 26 listopad 2023 12:41
- Witam W śród odznaczonych za… Skomentowane przez Czeslaw Żywicki dodany poniedziałek, 23 wrzesień 2019 13:41
- Szkoda wielka że urzędy miejscowe… Skomentowane przez arthurgordon dodany niedziela, 22 wrzesień 2019 17:47
Gościmy
Odwiedza nas 447 gości oraz 0 użytkowników.
Etykiety
Banino
Borzestowo
Cartusia
Chmielno
fotorelacja
Garcz
Historia
Kartuzy
Kaszubi
Kaszuby
Konkurs
kościół
Kożyczkowo
literatura kaszubska
mammografia
Miechucino
miejscowość
Muzeum Kaszubskie
Ostrzyce
poezja
proza
Rodnô Mòwa
Sianowo
Sierakowice
sport
Szwajcaria Kaszubska
Turystyka
wojna
Zrzeszenie Kaszubsko – Pomorskie w Baninie
Żukowo
Akademia Kaszubska
