hôpertin m lok Sy w zn. pòl. uparciuch [Nic nie zmieni hôpertina w jimiã Òjca i Syna. Sy]. – Na pierszé wezdrzenié je to „ùpartin”, synonim słowa ùpartélc. Ale mòże tim elementã ‘hôper-‘ je niemiecczé ‘Opfer’= òfiara. Zôs ‘-tin’ = niem. tun – tzn. czënic. Tej mòże „Opfer + tun” = òfiarã czënic . Tej mòże ten hôpertin òznôczô człowieka, chtëren pòstanowił sã òfiarowac (pòr. kasz. ‘òfiarnik’ Sy – ten, chto wiérno służi kòmùs a. jaczi sprawie)? Por. téż Tr hôperczëc lok?, neol? = ùpierac sã, nie dawac sã nakłonic do zmianë zdaniô / pòstanowieniô, trzëmac sã swòjégò pòstanowieniô, nie dawac sã przeprzéc / przekònac, nie ùstãpòwac; ò(b)stawac / òbstojiwac || -jëwac przë swòjim zdaniu / swòjim pòstanowienim / swòji ùdbie / nôdbie
odpòjãcé n Tr neol w zn. wëzwòlenié, wëbawienié – òd + pòjãcé; pòr. ‘pòjąc kònia’ (założëc kòniowi ùzdã i sle) [Pòjmi kònia, pòjedzesz w pòle. Sy]. Tej mómë tu ‘pòjãcé’ w zn. ‘pòjmanié’, wzãcé w niewòlã – tej ‘òdpòjãcé’ znaczi: zniesenié stanu niewòlë / pòjmaniégò. Co prôwda, kaszëbsczé Sy: pòjmanié n = niewòlô f…Pòr. pòjmańc, pòjmańczik m, pòjmienié n (= pòjãcé n – zrozëmienié, òbjãcé rozëmã) [To nie je do pòjmieniô, żebë… To nie je w rozëmie do pòjmienié. (= to nie je do pòjãcégò / w głowã do pòjãcô). Sy]. Tak czë jinaczi, to ‘òdpòjãcé’ je nie za baro ùdónym neòlogizmã.
pòdstrawac v Sy lok w zn. kòpac pòd kògùms dółczi [Òn nó mie pòdstrôwô. Sy] – wierã to ‘pòdstrawac’ = pòdstrajac, pòdstrojiwac, nastrajac / nastrojiwac kògòs wrogo. Żelë jidze ò kùnôszk czasników wielokrotnëch –awac, to – pòrównôjmë: krojic, krajac, òbkrajiwac, rzôd: òbkrawac (żelë: krôwc, krawieczk) – pòr. wstajac || wstawac itp. – Lz (Gramatyka Pomorska): krawac, òkrawac v, òkrôwka f (skóra òd bùlew).
pòsélôcz m Tr w zn. pol. woźny – dosł. pòsłańc, òbesłańc, pòl. goniec
rãkòjma f arch Bu = schôlka – òb. szchôlczi
rãkòjmë pl = 1. ùchwôtë do wiészaniô nôrzãdzy gòspòdarsczich [Pòd ùstrzechã stodółczi wiszą żniwné drôbie na rãkòjmach. Bu]; 2. to samò co: szchôlczi pl –òb.[Stark sedzy przë piéckù i ògłôdzô rãkòjmë do nożów. Bu, Lz] – ‘rãkòjmë’ rãkò + jmë – to, co sã jimô / chwôtô rãk
stëtczi ad arch stëtczi (we)zdrok; w zn. nieprzëjemny / niemiłi / złi (we)zdrok; niemiłé wezdrzenié {‘stëtczi’ (pòwinno bëc pisóné: ‘stëdczi’) = wierã: zëmny, wëstëdłi – por. stëdnąc [Òna mô taczi stëtczi wezrok (wezdrok). Sy]
sukôcz m Tr (w zn. wirnik…) – wierã chòdzy ò wirnik w kòłowrotkù / kółkù do przãdzeniô – pòr. ‘sukac’ skrącëwac || skrãcac dwie a. trzë nitczi wełnë.
szelin m La, Tr - w zn. pol. woźny – dosł. „zwònnik”- òd zwònieniô na przerwã w lekcjach - pòr. niem. Schele = zwónk
szchôlka f ; ew. lok: szchôlc, szchólk m, rãkòjma f arch Bu;szchôlczi = rãkòjmëarch Bù pl = pol. okładziny drewniane rękojeści noża, widelca [Dôj mie jinszi nóż, bò na tim tu je szchôlka (jedna z dwùch) òderwónô. Sy] – z niem. Holz = drewno, drzewò
szmidëch ad (z dólnoniem. schmidig) Ra: giętki, wiotki; Sy: 1.zwinny, mający szybkie ruchy;2.o ziemniakach: przetarty [Cało jegò je szmidëch, jak za żëcô. Mie sã widzy, że to szmidëch wëzdrzi. Ra Nasz tatk nie je ju młodi, ale òn jesz je tak szmidëch, jakbë żódnëch gnôtów ni miôł. To jesz tak je szmidëch dzéwczã. Co wa môta dzys na pôłnie? Szmidëch bùlwë. Sy].
szmigac v kasz. ‘szmigac’, pòl. ‘śmigać’ to są – jak pòdôwô W. Boryś (SEJP) – słowiańsczé słowa; ale pòr. téż niem. schmiegen = dżibczi, elasticzny. Pòr. ‘szmigôcz’ m Sy – 1. batug; 2. wësoczi człowiek; 3. ùderzenié batugã
szmitka || szmëtka f Sy = szlig, witka, rózga - wierã sparłączenié ze: szmidëch – òb. [Co jinégò nôzwëskò: Szmëtka, Szmitke = kòwôlk, kòwalczik]
szótowac arch Ra, Pb w zn. ùmawiac sã, ùgadëwac sã || arch -dowac sã, dogadëwac sã || -dowac sã;‘szótowac’ por. szót(k)a = trok, dzél sëkni, płôszcza, pòła, pol. poła. –Wierã òd łapaniô sã za ruchna, przë blisczi rozmòwie Gò.
wczadzëc v - w zn. a)ùderzëc / wprac w cos; b) wjachac chùtkò dzes. – Wierã òd kùrzu, dëmù, „czadu” pòwstającégò przë taczich czinnoscach.
wkrapczëc sã v Sy w zn. wprosëc sã, wkmòtrzëc sã, wmòdlëc sã, wparłãżëc sã, wtrëmlëc sã, wtromanic sã, lok: wkòrmanic sã. Pòwinno bëc pisóné ‘wkrabczëc sã’ – por. kraba f Lz (krab m pol.) – por. krabczëc sã (Sy: krapczëc sã) = wléc sã, jic pòmału - wierã sparłączoné z ‘kraczëc sã’; por. téż: krabón = jadro do łowieniô krabów; ‘krabùt’ młodi knôp, rowôrz, rojber; ‘krabùtk’ słi. = môłi knôp, gzub.
wpërowac v (Kw Kòleczkòwò) wjachac (g)dzes chùtkò / ze szwóngã, ekspr: wnëkac, wczadzëc (g)dzes) [Òn nëkôł / wpërowôł / òni wnëkelë || -kalë / wpërowelë || -walë / wczadzëlë na òbòrã. Gò]. - Wierã òd: „prrr!” nôkazu do kòni, żebë sã zatrzimałë, stanãłë. W tim samim zn. pòl. ‘wparować’ wierã òd: parë („ze zgrzanych koni aż parowało”)
wpiskac sã v Tr w zn. wrëc sã – przëkładowé zdanié: [Ne dzëczi sã wpiskałë tak głãbòk, bò wierã szukałë robôków. Gò]. Pòr. piskac = a) ò swiniach, dzëkach: rëc; b) snôdkò òrac – swinie, dzëczi piszczą / piskają (np. w pòlu dze roscą bùlwë) pòr. pòpiskóny = pòrëti. SEK (Słownik Etym. Kasz.) pòdôwô dwie mòżlëwòscë: 1. (pò)krewiéństwò z: ‘pisac’ (w zn. céchòwac, malowac np. wëdrapiwac cos na jaju przed Jastrama – pòl. robić / malować pisanki); 2. òd słowa ‘pësk’ przeksztôłcenié kasz. słiń. „pëskac” = grzebac pëskã (òn pyskôł).
wrąb m arch słiń. Hz = pòrąb m, rãbiskò n (niem. Holzschlag)– wierã fragment (klin, pas – w głąb lasa) wërąbionëch / spùszczonëch drzéw
wrëgòwac v wiosłowac le jednym wiosłã (= pol. wiosłować „na śrubkę”); ‘wrëgòwac’ Sy – wierã = „wrãgòwac” òd: wrãga, tj. pol. korba [To nie je letkò wrëgòwac procemkù biegòwi wòdë. Sy]
wrzecądz m Gò (pòl. wrzeciądz) [tegò wrzecądza, ò tim wrzecądzu] – stôrodôwné ùrządzenié do zamikaniô wierzeji / wrotów / dwiérzi òd bëna / òd wewnątrz, colemało w pòstacë żelôzny sztabë / sztãdżi òbrôcający sã na krótëchny òsë (na mòżdżeniu / bòlcu). Tr pòdôwô w tim zn. ‘lécerz’ m. Ale ten ‘wrzecądz’, to je kasz.’ toczka’ (le takô wiôlgô), zwónô téż stronama: ‘drewniôk’, ‘gôdka’. Jak pòdôwô Sy: ‘toczka’ to je: kawałek drewna wbity na gwóźdź, służący do zamykania furtek, drzwi od stajen. Ten ‘lécerz’ Tr || ‘lécuż’ Sy lok , toje: żelazne uszko, wbijane w drzwi, do założenia kłódki lub patyka (= skòbel || skòbla, krãpka); ‘wrzecądz’ Gò por. kasz. arch: rzecąż (|| lok rzecuż || -cuz || recuz) || wrzecyż || wrzécąż m = lińcuch, czéda do wiązaniô bëdła}; ~dze pl wrzecądze; brzęknęły ~dze brzãknãłë / skrzëpnãłë / zaszczãkòtałë wrzecądze
wrzecono n Ra, Hf – nie je pòdóné znaczenié tegò słowa; pòl. ‘wrzeciono’ je to: prosti drewniany przërząd do rãcznégò przãdzeniô w pòstacë wałka zaòstrzonégò na òbù kùńcach (w Nowim Testamence, zamiast ‘wrzecono’ jem zastosowôł słowò ‘wijôtk’ = dosł. Sy: krziż do zwijaniô nitk wełnë z mòtowidła); por. ‘wrzecëno’ n lok Sy: ôrt dôwnégò zôwiasu drewnianégò [Pierwi dwiérze chòdzëłë na wrzecënach.]. – Gò: wierã baleczka z bòkù dwiérzi miała zaòkrągloné (a. szpëcaté) kùńce (kąsk dłëgszé, wëstôwającé), jaczé tkwiłë w dzurach wëwierconëch w progù i w balce nad dwiérzama.
wsąkac / wsąknąc v rzôd = pòl. wsiąkać. w zn. wmikac / wmiknąc, wcëgac / wcygnąc, wpi(jac) sã, wchłoniwac sã / wchłonąc sã (w cos)[Wszëtkò sã rozlazło gdzes i wsąkło (wsułkło) jak wòda w piôsk. Sy T I s. 48, „bòcón”]. ‘wsąknąc’ / ‘(w)sąkac’, pòl. ‘wsiąknąć’ / ‘(w)siąkać’ je wierã krewné z niem. ‘sinken’ (= òpadac, tonąc) i – jak pòdôwô W. Boryś w SEJP – z lëtewsczim ‘sekti’, ‘senku’ (= òpadac, malec, marniec); pòdobné znaczenia są téż w jãz. łotewsczim]
zatôrczny adv neol Tr, ? La; zatôrcznô wòjna Tr = òbronnô wòjna (Tr téż : òbarnô wòjna…); ‘zatôrczny’ - wierã òd:‘tarczô’ f (òdczidnica f neol Gò, szczit) – sztëk blachë a. drewniany platë z ùchwôtã, służący wòjarzowi do zastôwianiô sã / zasłónianiô sã przed czosama Por. Tr: zatôrczac =zapierac, zatôrczëc = zaprzéc;zatôrczony = zap(i)arti.
zwiarti ad - w zn.zawzãti, ùwzãti, zażarti, zacãti – wierã òd zacësniãtëch zãbów z gòrzu (zwarti, przëmkłi mòcno - zwarti || zwiarti); a. mòże w zn. wrzący, zawrzałi, zagòtowóny? („wrzący gòrzã”) – por. ‘przëwara’ – òd: przëwarti, przelepiony, przëlniony do dna grôpa, ale téż: przëwarzony jaż przëpôlony?; mòże tej w zn. „przëwiarti” z arch -wja- zamiast -wa-; por. òbòcznoscë: zmiarzłi || zmarzłi (arch słi. zmiar’złi), zmiarti, ùmiarti, ùmarłi || arch słiń. ùmiarłi
