XII Festiwal Filmów Kaszubskich

„Tu mòże bëc twòja smierc” – dokładnie tak w oryginalnej kaszubskiej wersji brzmi zdanie wypowiedziane przez jednego z bohaterów moich rozmów z Gminy Żukowo, które stało się tytułem dziś promowanej książki. Tenże bohater - żołnierz przeżył i dożył aż do 2013 roku, wielu innych nie miało tego szczęścia. Właśnie te rozmowy z dziesiątkami ludźmi, znakomicie pamiętającymi czasy II wojny światowej, stoją u podstaw powstania obelisku poświęconego tym, których śmierć dosięgła najczęściej bardzo daleko od rodzinnej ziemi.

- „Zasłużony dla Kultury – Gloria Artis” to najwyższe wyróżnienie państwowe za działalność na polu kultury polskiej – podkreślał wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego dr Jarosław Sellin podczas uroczystości odsłonięcia i poświęcenia obelisku ofiar reżimów hitlerowskiego i stalinowskiego w Baninie.

Kilkaset dzieci z młodszych klas Szkoły Podstawowej nr 2 w Żukowie wzięło udział w „Dniu Kaszubskim” zorganizowanym we wtorek 26 kwietnia. Główną atrakcją był występ zespołu „Fucus”. Znani muzycy Rafał Rompca oraz Leszek Bolibok znakomicie wprowadzili dzieci w świat Kaszub, począwszy od pieśni związanych w półwyspem Helskim, poprzez Gdynię i inne części naszego regionu.

Odsłonięcie i poświęcenie obelisku w Baninie

Pod hasłem „Tatczëzna tu je tczëwôrtnô” („Tu ojczyzna jest czcigodna”) odbył się 16 marca Dzéń Kaszëbsczi w Zespole Kształcenia i Wychowania w Kolbudach.

Droga Krzyżowa rozpocznie się o godz. 17.00 w sanktuarium Królowej Kaszub w Sianowie, skąd nastąpi procesjonalne wyjście na plac pielgrzymkowy. Tradycyjnie rozważania pasyjne przeczytają uznani lektorzy całego kaszubskiego regionu. Co roku powstają nowe teksty rozważań ściśle związane z aktualnym czasem i duchowymi potrzebami współczesnego świata.

Prosimy wszystkich uczestników o zabranie ze sobą modlitewników. Tekst Drogi Krzyżowej i pieśni ujęty jest w: „Më trzimómë z Bògã”, „Ojcze nasz”, „Przez Krziż do Bòga”, „Ksążeczka do nôbòżéństwa” lub w śpiewniku „Dlô Was Panie”.

Kaszubska kolęda istnieje już od grubo ponad wieku. Możemy zatem powiedzieć, że znacznie wyprzedziła inną twórczość muzyczną regionu, a zwłaszcza kaszubską pieśń religijną, która w zasadzie zaczęła powstawać po koronacji Matki Boskiej Sianowskiej na Królową Kaszub. Tworzenie kolęd w głównym stopniu związane było i nadal jest z bogactwem kaszubskich zwyczajów bożonarodzeniowych. Stąd należy tu mówić de facto o pastorałkach.

Tworzenie prawdziwych kolęd, czyli pieśni bożonarodzeniowych mających przyzwolenie do śpiewania podczas uroczystości kościelnych, rozwinęło się właściwie dopiero po II wojnie światowej. Do klasyków tej twórczości należą Jan Trepczyk, Stefan Bieszk, Jan Rompski, Antoni Pepliński, a także Stefan Fikus. Prawdziwy rozkwit tych dziełek nastąpił dopiero po zmianach ustrojowych w kraju, czyli po 1990 roku. Ogromne zasługi ma w tej dziedzinie poeta i kompozytor Jerzy Stachurski – ojciec współczesnej pieśni kaszubskiej. W inspirowaniu i kreowaniu ich powstawania główną rolę odegrały nowo powstałe kaszubskie programy telewizyjne i radiowe oraz publikatory prasowe, które w tym czasie intensywnie włączały się w promowanie rodzimej kultury.

W ciągu trzech ostatnich dekad powstało wieledziesiąt razy więcej kolęd i pastorałek niż w sumie do roku 1990. Obecnie ich liczbę można szacować na około 250. Niektóre z nich są wyjątkowej urody. Przy odpowiedniej promocji mogłyby konkurować z najbardziej znanymi kolędami świata. Niestety, kultura kaszubska – aczkolwiek przez wielu określana mianem fenomenu – nie jest w stanie wyzwolić takiej ekspresji, by kolędy te mogły zachwycać miliony wielbicieli bożonarodzeniowego czasu i pieśni.

Od co najmniej ćwierćwiecza kaszubski ferment twórczy jest na stałym, dobrym, poziomie. Można nawet uznać, że rozszerza się paleta twórczych kreacji o nowe gatunki literackie. Szczególnej nobilitacji doznaje kaszubska powieść. Oczywiście, wciąż powstają nowe kolędy i pastorałki. Powstają też nowe źródła inspiracji. Od kilku lat należy do nich konkurs na pisanie i komponowanie kolęd rozpisany przez Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej. Do wcześniej napisanych tekstów, kompozytorzy – w ramach konkursu – piszą nuty. W minionych latach teksty pisali Jerzy Stachurski, Eugeniusz Pryczkowski, aktualnie – Mirela Fiedorowicz. W taki sposób powstało kilkanaście nowych kolęd.

Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w Baninie postanowiło przygotować nagrania kilku z nich. Zrealizowały je „Spiéwné kwiôtczi” oraz solistka Weronika Ceynowa w studiu North Tadeusza Korthalsa, autora wielu melodii do kaszubskich piosenek, w tym także bożonarodzeniowych. Wraz z operatorem kamery Zbigniewem Grubą zrealizowano także zdjęcia. Powstały teledyski, które ukazały się tuż przed świętami, i tuż po nich. Nowe utwory to: „Kolãda dlô wnëczka”, „Gòdów czas”, „Ùdba Mariji” i „Kòlãda dlô cerpiącégò Jezësa”. Nuty napisali T. Korthals i Izabella Bliźniewska (młoda utalentowana twórczyni z Dzierżążna!). Teksty oraz muzykę do ostatniego utworu stworzył Eugeniusz Pryczkowski.

Utwory są wybitnie współczense. Nawiazują wręcz do ostatnich wydarzeń bezczeszczenia świętych wizerunków. Podkreślają piękno kaszubskiej tradycji, a także wyrażają wiarę, że Kaszubi zwyciężą zło i nadal trwać będą przy Chrystusie. W jednej z kolęd Maryja wręcz wyraża pragnienie, że chętnie wysłałaby Synka nad Bałtyckie Morze, gdzie pokornie żyje lud kaszubski, który na pewno godnie zaopiekowałby się Nim.

Teledyski bardzo szybko zyskały duże zainteresowanie. Są oglądane i komentowane. Pierwsi zareagowali poeci, kompozytorzy, muzycy, także malarze i rzeźbiarze.

- Jestem pod ogromnym wrażeniem, po wysłuchaniu w przepięknym wykonaniu Weroniki „Kolędy dla cierpiącego Jezusa”, a także „Ùdba Mariji”. W tym zachwycie rodzi się w moim sercu pragnienie, a faktycznie szczera prośba związana z prezentacją mojej twórczości – napisał Franciszek Sychowski z Wejherowa, rzeźbiarz, który w tym roku obchodzi 50-lecie pracy artystycznej.

– Jeśli się uda, to w najbliższą niedzielę wykonam jedną z kolęd w kościele – dodaje organista Mateusz Białk z Sianowa.

(ep)

Znaczący sukces odnieśli uczniowie SP nr 2 im. Jana Heweliusza w Żukowie. Aż dwoje z nich zajęło czołowe miejsca w jubileuszowym XXV Konkursie Wiedzy o Kaszubach. Trzeba podkreślić, że rywalizowali oni z 500 innymi uczniami z całego kaszubskiego regionu.

Lekcje języka kaszubskiego przede wszystkim wzbogacają zdolności lingwistyczne uczniów, poszerzają słownictwo, rozwijają kulturową wiedzę i wyobraźnię. W system nauki rodzimego języka na Kaszubach włączono także poznawanie swego regionu, a przez to zanurzanie się w naturalne obszary jego użytkowania. W tę edukację od lat włączone są także szkoły z powiatu gdańskiego, między innymi Zespół Kształcenia i Wychowania w Kolbudach.