Rozwój powiatu kartuskiego zasłał przerwany wybuchem drugiej wojny światowej. W czasie okupacji trwał terror i eksterminacja żywiołu polskiego na Kaszubach. Ginęli mieszkańcy tej ziemi i ci, którzy uosabiali polską władzę na tym terenie. Stosowane przez okupanta formy terroru, rodziły opór ludności miejscowej. Wzmagał się partyzancki ruch oporu, z którego największą siłę stanowiła Tajna Organizacja Wojskowa " Gryf Kaszubski", od lipca 1941 r. zmieniła swą nazwę na "Gryf Pomorski".
Dnia 10 marca 1945 roku miasto Kartuzy zostało wyzwolone od okupanta. W tym dniu rozbity garnizon niemieckiego Wermachtu wycofał się z Kartuz w kierunku Przodkowa i Żukowa, a do miasta wkroczyły oddziały pancerne i piechota Armii Radzieckiej. W następstwie załamania się obrony niemieckiej, nastąpiło natarcie na obszar Gdańska i Gdyni. Radzieckie wojska pancerne, w skład których wchodziła Polska Brygada Pancerna imieniem Bohaterów Westerplatte, zostały skierowane do walk o wyzwolenie Ziemi Gdańskiej. W dniu 28 marca' 1945 roku Gdańsk został wyzwolony, a na Dworze Artusa żołnierze polscy zatknęli sztandar biało-czerwony. W tym czasie Ziemia Kaszubska stała się wolna.
Po wyzwoleniu rozpoczął się okres odbudowy Kaszub ze zniszczeń wojennych i gospodarczych. Na wspomnianym terenie po wyzwoleniu przypadł okres szczególnie trudny. Przed państwem polskim stanął problem likwidacji skutków wojny. Wobec 'niewystarczającej ilości towarów spożywczych i przemysłowych główną troską państwa było zabezpieczenie jego właściwego podziału. Pomoc w tym zakresie i częściową odpowiedzialność powierzono  handlowi spółdzielczemu.
W omawianej sytuacji pierwszy etap kształtowania się ruchu spółdzielczego, po wyzwoleniu 1945 roku przypadł na okres szczególnie trudny. Spółdzielczość w powiecie kartuskim miała słabe warunki rozwoju, ponieważ powstały różnego rodzaju spółdzielnie handlowe, przy równoczesnej konkurencji handlu prywatnego. W tym czasie w Kartuzach działało około 3Ó sklepów prywatnych.
W kwietniu 1945 roku w Kartuzach powołano Powszechną Spółdzielnie Spożywców "Wspólna Praca", która zorganizowała w mieście pierwsze sklepy i zakłady produkcyjne. Podobną działalność rozpoczęła powstała Spółdzielnia Nauczycielska. Obie wymienione spółdzielnie jesienią 1948 roku połączyły swoją działalność i powstała Powszechna Spółdzielnia Spożywców "Społem" w Kartuzach. Analogicznie do sytuacji w Kartuzach rozwijał się ruch spółdzielczy w całym powiecie. Powstawały małe spółdzielnie spożywców, posiadały kilka sklepów o niewielkim asortymencie, co podważało prawidłową i rentowną działalność.
Na terenie wiejskim powiatu kartuskiego w latach 1945 do 1946 roku powstały następujące Spółdzielnie Spożywców:
Nazwa, siedziba, numer rejestru sądowego i data wpisu do rejestru:
1. Goręczyno
R.S.19 wpis 31-10-1945 r.

2. "Żukowianka" w Żukowie
R.S. 17 wpis nn
3. "Jedność" w Miechucinie
R.S. 22 wpis 30-11-1945 r
4. "Zgoda" w Sierakowicach
R.S. 20 wpis 30-11-1945 r
5 "Łączność" w Szymbarku
R.S. 48 wpis 31-01-1946 r.
6. "Truskawka" w Kamienicy Szlach R.S. 47 wpis 26-06-1946 r.
7. "Brodniczanka" w Brodnicy Górnej
R.S. 92 wpis 17-09-1946 r.
o. "Jedność" w Gowidlinie
R.S. 106 wpis 16-11- 1046 r.

Skład pierwszego zarządu wpisany do rejestru sądowego:

• Leon Bystroń
• Paweł Radomski
• Franciszek Zimnoch
• Alfred Laskowski
• Bronisław Bojanowski
• Robert Bielicki
• Jan Klawikowski
• Jan Kąkol
• Jan Płotka
• Stanisław Grzenkowicz
• Wanda Cichosz
• Brunon Młyński
• Franciszek Bielawa
• Stanisław Formela
• Franciszek Mielewczyk
• Leon Gafka
• Władysław Lejk
• Władysław Krenclewski Jan Piotrowiak Zdzisław Kozłowski
• Kazimierz Kwidziński
• Leon Formela
• Wacław Skarżyński
• Konrad Grucza
• Marcin Rożek
• Gertruda Chrzanowska

Obok spółdzielni spożywców zaczęły się rozwijać spółdzielnie rolniczo-handlowe zajmujące się przede wszystkim zaopatrzeniem wsi w środki do produkcji rolnej oraz zbytem płodów rolnych.

W dniu 5 lipca 1945 roku reaktywowano Powiatową Spółdzielnie Rolniczo-Handlową w Kartuzach przy ulicy Gdańskiej 1 z terem działania powiatu kartuskiego. Spółdzielnia wymieniona istniała od 1 września 1939 roku i obecnie przyjęła wzorcowy statut wydany przez Związek Rewizyjny Spółdzielni R.P. W imieniu tej spółdzielni rozpoczęli działać członkowie zarządu: inż. Julian Bielecki, ks. Bolesław Maloch i Telesfor Szawelski, były członek zarządu do rozpoczęcia drugiej wojny światowej, tej spółdzielni. Podobne spółdzielnie istniały na terenie całego kraju, które głównie nastawione były na obsługę gospodarstw rolnych o większej towarowości. Swą działalność prowadziły na dużym rejonie i nie były w stanie zapewnić pełną obsługę ludności wiejskiej według potrzeb danego okresu.
Aby zapewnić obsługę całej ludności wiejskiej, wyłoniła się konieczność powołania jednej uniwersalnej spółdzielni na terenie gminy, która miała prowadzić wielokierunkową działalność w zakresie zaopatrzenia konsumpcyjnego, zaopatrzenia w artykuły do produkcji rolnej, zbyt produktów rolnych i usługi dla ludności.
Na I Kongresie Związku Samopomocy Chłopskiej, który odbył się w Lublinie w grudniu 1944 roku została sformułowana koncepcja powołania powszechnej spółdzielni rolniczej, która miała działać w interesie rolników i mieszkańców wsi. Pierwszej spółdzielni tego typu nadano nazwę "Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska" powiązanej z masową organizacją wsi tj. Związku Samopomocy Chłopskiej. Podstawowym celem Gminnych Spółdzielni miało być integracja różnych kierunków działalności w zakresie zaopatrzenia konsumpcyjnego, do produkcji rolnej, przetwórstwa rolniczego, produkcyjnego i działalności kulturalno-społecznej na wsi.
Organizowanie Gminnych Spółdzielni przebiegało w trudnych warunkach. 4 trakcie zakładania spółdzielni borykano się z takimi problemami jak na przykład: brak wykwalifikowanych kadr nie było odpowiednich lokali, brakowały środki transportu a wpłacane niskie udziały członkowskie utrudniały szybkie umocnienie podstaw finansowych. Rozwój Gminnych Spółdzielni hamowany był również przez nieprawidłowe organizacje. Brak własnej pionowej nadbudowy patronackiej utrudniał prawidłowy rozwój sieci spółdzielni, nie zabezpieczał jej pomocy i instruktarzu. Wówczas było słabe powiązanie Gminnych Spółdzielni z jedyną centralą spółdzielczą tj. - Związkiem Gospodarczym Spółdzielni R.P. "Społem". W latach 1945 do 1947 roku Gminne Spółdzielnie formalnie były powiązane z trzema organizacjami posiadającymi charakter związków tj. z:
1. Związkiem Samopomocy Chłopskiej
2. Związkiem Rewizyjnym Spółdzielni R.P.
3. Związkiem Gospodarczym Spółdzielni R.P.

 Spółdzielnie "Społem"  miały następujące zadania:

- Związek Samopomocy Chłopskiej zapewniał bazę członkowską, wytyczał cele społeczne i polityczne.
- Związek Rewizyjny R.P. pełnił funkcje nadzorczą i rewizyjną z tytułu obowiązującej ustawy o spółdzielniach i przestrzegania prowadzenia działalności zgodnie z przyjętym statutem.
Związek Gospodarczy Spółdzielni R.P. "Społem" miał charakter gospodarczy i decydował o stosunkach pomiędzy hurtem i detalem, ale -nie odpowiadał za politykę zaopatrzenia-ludności wiejskiej w towary.

W takich warunkach na terenie powiatu kartuskiego powstawały pierwsze Gminne Spółdzielnie "Samopomoc Chłopska" o wielokierunkowej działalności w zakresie handlu, produkcji i usług. Spółdzielnie powstające zaczęły prowadzić zgodnie z postanowieniami przyjętych statutów: sieć sprzedaży artykułów żywnościowych i przemysłowych, placówki zaopatrzenia w artykuły do produkcji rolnej, zakłady produkcyjne oraz usługowe. W ramach wymienionych zakładów prowadzono piekarnie, masarnie, wytwórnie wód gazowanych, młyny, przetwórnie owoców i warzyw, cegielnie, stolarnie, ośrodki maszynowe, punkty krawieckie i fryzjerskie, warsztaty wielobranżowe itp. Obok działalności gospodarczej organizowano również statutowe przedsięwzięcia o charakterze kulturalnym, jak: zespoły artystyczne, klubokawiarnie, oraz różne kursy podnoszące poziom życia na wsi.

Pierwsze Gminne Spółdzielnie w powiecie kartuskim powstawały już w 1945 roku. Jako pierwsza rozpoczęła działalność Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Chmielnie, założona 10 października 1945 roku. Założycielami tej spółdzielni byli: koledzy Franciszek Cieszyński, Paweł Wroński, Alojzy Brylowski, Antoni Jabłoński, Bernard Czaja, Franciszek Dela z Zawór, Franciszek Brzeski, Jan Formela z Garcza, Teofil Piankowski, Bernard Szymichowski, Edmund Kowalski, Jan Buszman i Mateusz Nedoszytko z Ręboszewa. W dniu 31 stycznia 1946 roku pod numerem 43 zarejestrowano w Sądzie Rejestrowym pierwszy skład zarządu spółdzielni.
Pierwszy sklep z artykułami spożywczymi powstał u p. Skrzypkowskiego. Początki działalności spółdzielni były bardzo trudne. Za udziały założycieli kupowano w Kartuzach przede wszystkim artykuły spożywcze pierwszej potrzeby. Taki stan trwał do kwietnia aż uzyskano kredyt bankowy. Dopiero wzrastały obroty, zorganizowano drugi sklep u p. Pyszków oraz zakupiono konia i platformę do przewożenia towarów. Posiadając własny transport rozszerzono dalszą działalność, wprowadzono do sprzedaży nawozy mineralne, węgiel, pasze i inne artykuły masowe oraz zorganizowano skup artykułów rolnych jak: zboża, ziemniaki żywiec i odpadki użytkowe. 0 ówczesnej działalności spółdzielni w Chmielnie, w swej kisiążce działacz chmieleński p. Bernard Grzędzicki pisał następująco: brakowało sił fachowych i umiejętności organizacyjnych, w pierwszych tygodniach przywożono towar na rowerze w plecaku”. Z czasem stopniowo zmieniało się wszystko na lepsze, warunki pracy i działalności poprawiały się. Najlepsze perspektywy rozwoju spółdzielni układały się na terenie siedziby władz gminnych w Chmielnie. W tej sytuacji słaba Spółdzielnia Spożywców "Jedność" w Miechucinie uchwałą Walnego Zebrania Członków z dnia 27 kwietnia 1947 roku postanowiła połączyć się z Gminną Spółdzielnią w Chmielnie, która przejęła ją uchwałą swych członków z dnia 26 października 1947 r. Podobnie na podstawie uchwały swych członków z dnia 20 lutego 1°4& roku Powszechna Spółdzielnia "Brodniczanka" w Brodnicy postanowiła połączyć się z Gminną Spółdzielnią w Chmielnie, która przejęła ją uchwałą swych członków z dnia 4 lipca 1948 roku. Uchwałą Walnego Zebrania Członków Gminna Spółdzielnia w Chmielnie w dniu 4 lipca 1948 roku również przejęła Spółdzielnie Stolarską "Tobret" w Chmielnie, która swe warsztaty posiadała u p. Stencla.
Według danych z rejestru sądowego nr. 56 z dnia 8 grudnia 1945 roku wpisano drugą spółdzielnie w powiecie kartuskim Gminną Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Baninie. W rejestrze sądowym wówczas zarejestrowano pierwszy Zarząd w składzie: Władysław Wysiecki, Klara Korda, Józef Góra, i Józef Szczepański.
Jak wynika z rejestru sądowego trzecia spółdzielnia w powiecie to Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska w Żukowie zarejestrowana w dniu 31 stycznia 1946 roku pod numerem 45 z pierwszym Zarządem: Adam Zawadzki, Wojciech Musielak i Leon Wandk. Wymieniona spółdzielnia dobrze rozwijała się i przejęła działalność Powszechnej Spółdzielni "Żukowianka" według uchwały jej członków z dnia 27 lipca 1$47 roku.
Z danych rejestru sądowego nr 54 z dnia 1 lutego 1946 roku powstała czwarta w powiecie Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska „w Przodkowie. Zarejestrowano pierwszy skład Zarządu. W osobach: Alojzy Pipka, Franciszek Plichta, Bernard Trzebiatowski, Bernard Nowicki i Juliusz Okrój.
Według rejestru sądowego z dnia 31 marca 1946 roku pod numerem 63 zapisano piątą w powiecie Gminną Spółdzielnie "Samopomoc Chłopska" w Parchowie. Do rejestru podano następujący skład Zarządu: Bernard Trzebiatowski, Feliks Szutenberg, Józef Żurawicz, Wiktor Lewna i Antoni Cybulski.
Z inicjatywy rolników i nauczycieli 10 kwietnia 1946 roku powstał komitet założycielski Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Sierakowicach, na którym uchwalono statut, wybrano pierwszą Rada Nadzorczą, w skład Rady weszli: Franciszek Wenta, rolnik z Łyśniewa, Artur Paszkiewicz-nauczyciel z Łyśniewa, Stanisław Woś - nauczyciel z Sierakowic, Jan Majkowski rolnik z Skrzeszewa, Alojzy Bigus-rolnik z Kamienicy Królewskiej, Alojzy Cierocki rolnik z Łyśniewa. W tym samym dniu odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Nadzorczej, przewodniczącym został wybrany p. Stanisław Woś. Rada wybrała również pierwszy Zarząd w następującym składzie: Walerian Bronk, Jan Koszałka z Łyśniewa, Józef Bulczak, Władysław Rejter, Jan Koszałka z Kamienicy Królewskiej. W dniu 4 czerwca 1946 roku w Sądzie Okręgowym w Gdyni pod numerem 72 zarejestrowano Gminną Spółdzielnie w Sierakowicach, która była w powiecie szóstą tego typu. Idea spółdzielczości w gminie Sierakowice nie była obca, z uwagi na wcześniejszą działalność na tym terenie księdza Bernarda Łosińskiego, który od 1897 roku tworzył sklepy spółdzielcze "Rolnika" oraz 1899 roku był przy założeniu Banku Spółdzielczego w Sierakowicach.
Jednak w pierwszych latach Gminna Spółdzielnia w Sierakowicach borykała się z trudnościami, brak było zaplecza lokalowego, wykwalifikowanej kadry, środków transportowych a przede wszystkim środków finansowych. Początkowo spółdzielnia opierała się w znacznej mierze na własnym funduszu udziałowym. W ciągu 1946 roku Rada Nadzorcza dokonała zmiany w składzie Zarządu, powołując ludzi bardziej związanych z handlem. Stopniowo następował rozwój spółdzielni, otwierano nowe sklepy, chociaż towary dowożono na rowerach, względnie zaprzęgiem konnym. Dla rozwoju obrotów i rentowności uchwałą Walnego Zebrania Członków z dnia 14 listopada 1947 roku Gminna Spółdzielnia w Sierakowicach przejęła Spółdzielnie Spożywców "Zgoda"
w Sierakowicach, według uchwały członków z 23 listopada 1947 roku. Następnie uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków z dnia 16 marca 1948 roku Gminna Spółdzielnia w Sierakowicach znowu przejęła Spółdzielnie Spożywców "Jedność" w Gowidlinie według uchwały ich członków z dnia 3 maja 1948 roku. W czerwcu 1948 roku Rada Nadzorcza Gminnej Spółdzielni w Sierakowicach powołała nowy skład Zarządu w ^k^&Xi^:Leon Kobiela, Stanisław Grzenkowicz, Jan Płotka i Konrad Grucza. Wymienieni członkowie przyjęli prace w spółdzielni i oddziałowywali na jej dalszy rozwój. .
W dniu 31 lipca 1946 roku pod numerem SC rejestru sądowego w powiecie kartuskim powołano siódmą Gminną Spółdzielnie "Samopomoc Chłopska" w Stężycy z pierwszym zarządem w składzie: Leopold Beska, Władysław Kobiela i Michał Przepiórka. Podobnie jak w innych spółdzielniach warunki do prowadzenia działalności były trudne. W Stężycy uruchomiono najpierw sklep spożywczy. Następnie uruchomiono magazyn, zaczęto sprowadzać nawozy, opał i wprowadzono skup zboża. Zaopatrzenie odbywało się wynajętymi furmankami, zaczęto korzystać z stacji kolejowej w Gołubiu, powoli rozwijała się działalność gospodarcza. W dniu 10 maja 1947 roku wpisano do rejestru sądowego zmieniony skład Zarządu w osobach: Jan Szulist, Brunon Szymichowski, Leon Formela i Alfons Rychert. Z uwagi na niekorzystne wyniki finansowe Powszechnej Spółdzielni "Łączność" ^Szymbarku postanowiła połączyć się z Gminną Spółdzielnią w Stężycy. Uchwała członków Spółdzielni "Łączność" w Szymbarku z dnia 30 maja 1948 roku i uchwałą członków Gminnej Spółdzielni w Stężycy z dnia 29 czerwca 1948 roku, jako spółdzielnia przejmująca, obie spółdzielnie połączyły się uchwałą połączeniową z dnia 18 września 1948 roku. Po połączenie zwiększyły się obroty i wyniki finansowe. Zakupiono konie i wóz do przewozu towarów.
Według danych z rejestru sądowego w dniu 31 marca 1947 roku pod numerem 134 zarejestrowano w powiecie ósmą Gminną Spółdzielnie "Samopomoc Chłopską" w Sulęczynie. Wówczas zarejestrowano pierwszy Zarząd w. składzie: Teofil Leszk, Hieronim Trzebiatowski, Leon Gafka, Jan Bronk i Jan Gawin. Spółdzielnia rozpoczęła prowadzić działalność gospodarczą w podobnych warunkach- jak. pozostałe spółdzielnie tego typu, zaś zmiany organizacyjne nastąpiły w późniejszych latach.
Spółdzielnia Spożywców w Goręczynie, złożona 31 października 1945 roku nr rejestru 19,uchwałą swych członków w dniu 30 czerwca 1947 roku zmieniła swą nazwę na Gminna Spółdzielnie "Samopomoc Chłopska" "Kaszubianka" W Goręczynie, przyjęła nowy statut i rozwinęła działalność podobną jak pozostałe Gminne Spółdzielnie. Powołano zmieniony skład Zarządu w osobach: Paweł Rychert, Janina Wolfówna i Piotr Niklas. Były to dziewiąta Gminna Spółdzielnia w powiecie kartuskim.

W podobny sposób Spółdzielnia Spożywców "Truskawka" w Kamienicy Szlacheckiej, założona 26 czerwca 1946 roku nr rejestru sądowego 47 , uchwałą czeków w 1947 roku przemianowała się na Gminną Spółdzielnie "Samopomoc Chłopską" w Kamienicy Szlacheckiej jako dziesiąta tego typu spółdzielnia w powiecie kartuskim. Spółdzielnia przyjęła nowy statut, dostosowano działalność do nowych warunków oraz powołano nowy Zarząd w składzie: Franciszek Mielewczyk, Józef Litwin, Paweł Hinca, Antoni Gruchała i Józef Pałasz. Spółdzielnia rozpoczęła prace w trudnych warunkach, brak było pomieszczeń na sklepy, towar dowożono w plecaku na rowerze lub wynajmowano transport konny. Stopniowo zwiększyły się obroty, poprawiały się warunki pracy, lecz w późniejszych latach nastąpiły konieczne zmiany organizacyjne.
Na podstawie rejestru sądowego wynika, iż w dniu 14 czerwca 1948 roku zapisano pod numerem 179 jedenastą spółdzielnie w powiecie Gminną Spółdzielnie "Samopomoc Chłopska" w Sianowie. Do rejestru zgłoszono pierwszy Zarząd w osobach: Wacław Kaszuba, Józef Miotk, Józef Wardyn, Szymon Juhlki i Jakub Bigus. Wymieniona spółdzielnia na terenie małej gminy posiadała słabe zaplecze i miała trudne warunki rozwoju. Jednak obroty stopniowo zwiększyły się, lecz w późniejszych latach nastąpiły zmiany organizacyjne, połączeniowe.

W latach 1945 i 1946 roku na terenie miasta i gminy Kartuzy działały po wojnie powołane spółdzielnie jak: Powszechna Spółdzielnia Spożywców" Społem" w Kartuzach, Spółdzielnia Nauczycielska w Kartuzach, Powszechna Spółdzielnia Spożywców "Leśnik" w Mirachowie oraz reaktywowana ¡Powiatowa Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa w Kartuzach. Działalność wymienionych spółdzielni w pewnym stopniu oddalała powołanie dalszych spółdzielni. Jednak staraniem Powiatowego Związku Samopomocy Chłopskiej i Zarządu Gminnego Kartuzy-wieś w dniu 3 sierpnia 1947 roku, odbyło się zebranie organizacyjne i powołano Gminną Spółdzielnie "Samopomoc Chłopską" w Kartuzach z terenem działania gminy i miasta Kartuzy. Zebranie zagaił referent spółdzielczy Samopomocy Chłopskiej Mateusz Nedoszytko przy udziale p. Stefana Ptacha ówczesnego wójta gminy Kartuzy-wieś.

Dla bliższego pokazania działaczy i sposobu powstania tej spółdzielni przedstawiam poniżej odpis protokołu:

Protokół nr 1
 
Protokół z zebrania organizacyjnego Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska " Kartuzy, odbytego w dniu 3 sierpnia 1947 roku w lokalu Zarządu Gminnego Kartuzy - wieś w Kartuzach.
Dnia 3 sierpnia 1947 roku o godz. 10-tej w lokalu Zarządu Gminnego Kartuzy odbyło się zebranie Gminnej Spółdzielni przy udziale 34 osób. Zebranie zagaił referent spółdzielczy ob. X. Nedoszytko, proponując na przewodniczącego zebrania ob. Ptach Stefana, co zebrani jednocześnie przyjęli. Na sekretarza powołano ob. Węsierskiego Wincentego, na asesorów ob.ob. Wieki Władysława i Stankowskiego Józefa.
Przyjęto Następujący porządek obrad:

Zagajenie i powołanie Prezydium,
Referat cele i zadania Gminnej Spółdzielni "Sam. Cłop. Zapisywanie członków do spółdzielni, Odczytanie. rozpatrzenie, uzupełnienie, przyjęcie i podpisanie statutu,
Ustalenie wysokości wpisowego, Wybór Rady Nadzorczej,
Uchwalenie planu pracy na najbliższą przyszłość, Oznaczenie najwyższej sumy zobowiązań, Podjęcie uchwały o przystąpieniu do Związku Rewizyjnego Gospodarczego "Społem" i Banku Gospodarki Spółdzielczej, .Uchwalenie regulaminu dla obrad Walnego Zgromadzenia i Rady Nadzorczej, Wolne wnioski, Zakończenie.

1. Zebranie zagaił o godz. 10,15 referent spółdzielczy Zarządu Powiatowego ob. Nedoszytko M.
Na przewodniczącego powołano ob. Ptach Stefana, na sekretarza ob. Węgierskiego Wincentego, Na asesorów: Wicki Wacław i Stankowski Józef.

Ad.2. Wstępne przemówienie wygłosił ob. Ptach, oddając z kolei głos ref. Spółdzielczemu, który w swym referacie zapoznał z zadaniami i celem Gminnej Spółdzielni oraz z jej statutem.

Ad.3. Na członków zapisało się 23 osoby, a mianowicie:

1. Ptach Stefan Borowo
2. Brzeziński Kazimierz Kartuzy
3. Włodarczyk. Czesław Mezowo
4. Wieki Władysław Prokowo
5. Sawicki Paweł Mezowo
6. Węsierski Wincenty Kartuzy
7. Mamelski Franciszek Pikarnia
8. Nedoszytko Mateusz Kartuzy
9. Smolińska Irena Kartuzy
10. Mrozewska Zofia Kartuzy H. Stankowski Józef Kartuzy
12. Kaszuba Franciszek Łapalice
13. Walaszkowski Wikt. Łapalice
14. Potrykus Jan Grzybno
15. Serkowski Prane. Kartuzy
16. Łącki Józef Kartuzy
17. Serkowski Władysł. Łapalice
18. Formela Leon Kartuzy
19. Kuźnicki Zygmunt Kartuzy
20. Kuchta Antoni Kartuzy
21 Mercberg Konstanty Kartuzy
22. Młyński Wacław Łapalic-e -
23. Gołaszewski Feliks Kartuzy

Ad.4. Zmieniono i uzupełniono niektóre artykuły statutu Gminnej Spółdzielni "Samopomoc "Chłopska", jak następuje: art.1 -Nazwa Spółdzielni brzmi Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" z odpowiedz. udziałami Kartuzy, art.2- terenem działalności Spółdzielni jest Gmina i Miasto Kartuzy, woj. gdańskiego, z siedzibą w Kartuzach, art.8- brzmi: udział wynosi zł. 500,- Każdy członek przy przystąpieniu do spółdzielni deklaruje co najmniej jeden udział, a najwyżej dwadzieścia. Członek chcący zadeklarować powyżej 20 udziałów musi uzyskać zgodę Rady Nadzorczej. Udziały wpłaca się w połowie przy zadeklarowaniu, zaś resztę w dwóch ratach kwartalnych najpóźniej w ciągu pół roku, od daty podpisania deklaracji przystąpienia, art.22-brzmi: Rada Nadzorcza składa się z 9 członków i 3 zastępców- wybranych na jeden rok przez Walne Zebranie bez względną większością głosów oddanych. W skład Rady Nadzorczej wchodzi głosem decydującym przedstawiciel właściwego Gminnego Związku Samopomocy Chłopskiej, który musi być równocześnie członkiem Zarządu, art.34-brzmi:zmiane statutu uchwalić można po uprzednim uzyskaniu na to pisemnej zgody Związku Rewizyjnego, oraz Związku Samopomocy Chłopskiej - bezwzględną większością głosów na Walnym Zgromadzeniu. Zmiany statutu dotyczące celu spółdzielni lub przedmiotu przedsiębiorstwa, przedłużenia czasu trwania spółdzielni, podwyższenia udziałów lub przyspieszenia terminu tychże wypłat, tudzież ustanowienia lub podwyższenia odpowiedzialności dodatkowej można uchwalić, po uprzednim uzyskaniu na to pisemnej zgody Związku Rewizyjnego, oraz Związku Samopomocy Chłopskiej - co najmniej większością 3-4 głosów oddanych.

art.39- pkt.2 - zmienia się i brzmi on następująco:

i pół procent od innych na rzecz ZSCH tj. połowa
dla Zarządu Powiatowego i połowę dla Gminnego Oddziału Z.S.Ch. Uzupełnia się ponadto brzmienie art. 39 jak następujące: wykazane w zatwierdzonym bilansie straty należy
pokryć z funduszów Spółdzielni: udziałowego, społecznego (Zasobowego) 1 specjalnych w porządku, który oznacza Walne Zgromadzenie.

Ad.5. Walne Zgromadzenie ustaliło wysokość wpisowego 50,- zł. Ad. 6.Do Rady Nadzorczej zostali wybrani jednogłośnie: Na członków: Wieki Władysław, Ptach Stefan, Młyński Wacław, Włodarczyk Czesław, Stankowski Józef, Mrowiński Kazimierz, Mamelski Franciszek, Kaszuba Franciszek, Smolińska Irena. Na zastępców: Konkol Jakub, Kuchta Antoni, Sawicki Paweł.

Ad. 6. Uchwalono plan pracy na najbliższą przyszłość. Projektuje się założenie w najbliższej przyszłości sklepów spożywczych, tekstylnych, uruchomienie warsztatów rzemieślniczych oraz polecono przyszłemu Zarządowi wystosowanie wniosków do władz kompetentnych w sprawie przyjęcia młyna w Kartuzach i cegielni w Łapalicach.

...

Ad. 8. Walne Zebranie uchwaliło najwyższą sumę zobowiązań do kwoty 2-ch milionów złotych.

Ad. 9. Walne Zgromadzenie podjęło uchwałę o przystąpieniu Spółozielni na członka do Zw. Rew. Zw. Gosp. "Społem" i do BGS Ad. 1C. Uchwalono i zatwierdzono regulamin dla obrad Walnego Zgromadzenia, oraz dla Rady Nadzorczej.
Ad.11. W wolnych wnioskach nikt głosu nie zabrał.
Ad.12. 0 godz. 12,30 Przewodniczący zakończył zebranie, dziękując zebranym za przybycie i apelując do nich, by przyczynili się do werbowania jak najliczniejszej ilości członków. Sekretarz: Asesorowie: Przewodniczący:
(-) W. Węsierski (-) Stankowski Józef (-) St. Ptach.
(-) Wieki Władysław

Następnie Rada Nadzorcza powołała pierwszy Zarząd Spółdzielni w nast. składzie: ob. Aleksander Grzenkowicz - prezes, Paweł Lohn, Henryk Popowski, Mateusz Nedoszytko i Wacław Elas - jako członkowie Narządu.

Następnie została zarejestrowana 12 spółdzielnia w powiecie kartuskim. Dla zobrazowania zadań Gminnych Spółdzielni poniżej przedstawiam odpis postanowienia Sądu w sprawie zarejestrowania Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Kartuzach z dnia 8 października 1947 roku.

Jako Sąd Rejestrowy
Rp 145-7

P_o_s_t_a_n_o_w_i_e_n_i_e.

Dnia 8 października 1947 r.
Sąd Okręgowy w Gdyni jako Sąd Rejestrowy w osobie sędziego Sądu Okręgowego M. Piekarskiego w obecności protokolanta sekr. sąd. R. Richtera na posiedzeniu niejawnym w Gdyni w sprawie zarejestrowania Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" z odpowiedzialnością udziałami w Kartuzach, woj. gdańskie
postanowił:
Wpisać do rejestru spółdzielni pod nr. kol. 149
rubryka 1: 1
rubryka 2: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" z odpowiedzialnością udziałami w Kartuzach.
Siedziba: Kartuzy, woj. gdańskie.
Członkowie odpowiadają za zobowiązania spółdzielni zadeklarowanymi udziałami.
rubryka 3: Przedmiot przedsiębiorstwa:
a) prowadzenie wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw własnych i dzierżawionych w zakresie produkcji rolnej, przemysłu rolnego, handlu rolnego hurtowego i detalicznego oraz kredytu, zarówno na rachunek własny jak i członków, w szczególności:
1. Przedsiębiorstwa, obsługującego technicznie gospodarstwa zrzeszone jak: stacje maszynowe, stacje czyszczenia nasion, warsztaty reparacyjne, spichrze dla zsypu zboża, przechowalnie owoców, stacje kopulacyjne, placówki melioracyjne i budowlane itp.
2. Przedsiębiorstwa przerobu produkcji rolniczej zrzeszonych jak: mleczarnie, młyny, gorzelnie, krochmalnie, przetwórnie owoców i warzyw itp.
3. Przedsiębiorstwa o własnej produkcji, oparte na zagospodarowaniu resztówek, jak: sady, chmielniki, pasieki, stawy rybne itp.
4. Przedsiębiorstwa, organizujące prace zrzeszonych, jak: zakłady przemysłu ludowego, cegielnie, stolarnie itp.
5. Przedsiębiorstwa, zaopatrujące zrzeszonych, jak: piekarnie, rzeźnie, sklepy spożywcze itp.
6. Kasy kredytowo-oszczędnościowe o charakterze samopomocowym, działające autonomicznie.
Kulturalno-oświatowym, jak: domy ludowe, teatry ludowe, biblioteki, szkoły specjalne, kursy itp., jak również przedsięwzięcia podnoszące pozom życia towarzyskiego i kulturalnego wsi polskiej.
c) Urządzanie gospodarstw pokazowych, wystaw rolniczych kółek doświadczalnych itp., imprez, rozwijających wiedzę agrotechniczną.
d) prowadzenie akcji, zmierzającej do podniesienia poziomu zdrowotnego wsi przez zakładanie ośrodków zdrowia, przychodni lekarskich i weterynaryjnych, urządzam nie pokazów konkursów, budowę urządzeń sanitarnych itp.
e) Współdziałanie z władzami państwowymi i samorządowymi w dziele podnoszenia poziomu gospodarczego, kulturalnego i zdrowotnego mas chłopskich.
Spółdzielnia może prowadzić działalność gospodarczą również z nie członkami.
4. Udział wynosi 500 zł. płatny w połowie przy przystąpieniu zaś resztę w dwóch ratach kwartalnych najpóźniej w ciągu pół roku od dnia przystąpienia.
5. Aleksander Grzonkowski, Paweł Lohn, Henryk Popowski, Mateusz Nedoszytko, Wacław pląs.
ś. b) "Społem" i Centralny Organ Związku Samopomocy Chłopskiej.
d) Zarząd składa się z pięciu członków.
Oświadczenie woli składają i podpisują za spółdzielnie pod jej pieczątką firmową co najmniej dwaj członkowie zarządu łącznie.
e) Zarządowi nie wolno:
1) udzielać kredytu przy prowadzeniu działalności handlowej spółdzielni,
2) udzielać komukolwiek gwarancji i żyr grzecznościowych,
3) nabywać i zbywać nieruchomości bez zezwolenia rady nadzorczej,
4) zaciągać zobowiązań bez zezwolenia rady nadzorczej.
Likwidacje regulują przepisy ustawowe. 

(Pieczęć okrągła z godłem państwowym i napis Sąd Okręgowy w Gdyni)
(-) Piekarski Sędzia Rejestrowy Wypis sporządził: (podpis)

Początki działalności Gminnej Spółdzielni w Kartuzach były trudne. Pierwsza siedziba Spółdzielni mieściła się w biurze Związku Samopomocy Chłopskiej przy ul. 3-go Maja 2. Pierwszym bezpłatnym pracownikiem Gminnej Spółdzielni był ob. Mateusz Nedoszytko, na etacie instruktora Powiatowego Związku Samopomocy Chłopskiej. Pan Nedoszytko jako członek zarządu i skarbnik początkowo zajmował się ściąganiem udziałów (po 500 zł) od członków - były to jedyne środki finansowe własne na zakup towarów. Następnie on zajął się sprowadzaniem towarów przede wszystkim wysłodków z Pruszcza Gdańskiego, dla członków rolników. Potrzeby tego rodzaju paszy spowodowały dalsze wstępowanie rolników na członków Spółdzielni.
Następnie Zarząd Gminnej Spółdzielni przystąpił do organizowania sklepów spożywczych. Jednak najtrudniejszą przeszkodą był brak odpowiednich środków finansowych, a były trudności z uzyskaniem kredytu bankowego. Początkiem 1948 roku uzyskano 400 tysięcy zł pożyczki z Banku Gospodarstwa Spółdzielczego w Gdańsku. Dopiero po uzyskaniu kredytu otwarto pierwszy sklep w Dzierzążnie u p. Celów oraz drugi w Prokowie. Pierwszym zaopatrzeniowcem, a także księgowym tych placówek był również p. Mateusz Nedoszytko. Woził towar do sklepów w plecaku na rowerze, a następnie furmanką. Prace tą wykonywał początkowo społecznie, ponieważ Gminną Spółdzielnię nie stać było jeszcze na wypłatę wynagrodzeń.
Jednak rozwój placówek handlowych umocnił działalność i znaczenie Spółdzielni. Przy poparciu Powiatowego Związku Samopomocy Chłopskiej, uchwałą obu spółdzielni w dniu 31 marca 1948 roku postanowiły połączyć się Powszechna spółdzielnia Spożywców "Leśnik" i Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Kartuzach. Spółdzielnia przejmującą była Gminna Spółdzielnia w Kartuzach, zwiększając swą działalność o placówki spółdzielni przejętej. Równocześnie nastąpiła zmiana w składzie zarządu, do którego weszli: Benon Chistowski jako prezes, a na członków zarządu wybrano Wacława Elasa, Teofila Miotka, Józefa Sulkowskiego i Mateusza Nedcszytko. Nowy skład zarządu wpisano do rejestru sądowego w dniu 12 lipca 1948 roku. Po połączeniu siedzibę Gminnej Spółdzielni przeniesiono na ul. Kościuszki 18, to jest dawnej siedziby spółdzielni "Leśnik" - do budynku p. Chistowskich. Po dokonanych zmianach organizacyjnych Gminna Spółdzielnia w kartuzach rozwinęła dalszą i lepszą działalność gospodarczą.
Wówczas zorganizowano skup bekonów bezpośrednio na dworcu PKP w Kartuzach, sprowadzano dostawy węgla kamiennego wagonowo plac przy rynku, Również zaczęto sprowadzać wagonowo pasze i nawozy a składowisko mieściło się przy ul. Kościuszki 18. W 1948 roku przy Gminnej Spółdzielni powołano działalność Gminnego Ośrodka Maszynowego w Kartuzach. W ciągu tego roku powstawały dalsze placówki handlowe jak sklep spożywczy w Grzybnie, Kiełpinie i inne. W tym czasie przy zarządzie powołano również stanowisko głównego księgowego - pierwszym była Irena Kopicka. Zależnie od stopnia rozwoju działalności angażowano kierownictwo i załogę spółdzielni, ustalając odpowiednie wynagrodzenia zależne od wykonywanej pracy.