Podobna sytuacji wyłoniła się w całym kraju w spółdzielczości wiejskiej. Udzielana prze Zarząd Główny CRS pomoc organizacyjna i finansowa w formie dotacji była wykorzystywana w nieznacznej mierze na rozwój działalności gospodarczej, natomiast gro środków finansowych szło na pokrycie zaistniałych strat. Podejmowane starania Oddziałów Okręgowych CRS w kierunku uzdrowienia GS-sów, można było określić jako doraźne zabiegi. W tej sytuacji odbył się w dniach 22 do 26 sierpnia 1052 roku Kongres Spółdzielczości Wiejskiej CRS, na którym podjęto uchwałę o powołaniu Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni, na miejsce Okręgowych Udziałów CRS.

Odbyty w dniu 5 grudnia 1952 roku Zjazd Delegatów GS-sow i PZGS województwa gdańskiego uchwalił statut związku oraz wybrał Rade Nadzorczą WZGS. Rada nadzorcza wybrała Zarząd WZGS:

Kazimierza Wójcika na prezesa, Antoni Muszyński na vc-e prezesa zaopatrzenia,

Leopold Wróblewski vc-e prezes skupu. Z dniem 16 lipca 1954 prezesem zarządu został wybrany Tadeusz Kuczera. Zarząd WZGS zaczął swą działalność z dniem 1 stycznia 1953 roku, przy stanie 10 PZGS-ów i 90 GS-ów zrzeszających 66800 członków.

W Powiatowym Związku Gminnych Spółdzielni istniejące zagadnienia gospodarcze powodowały pewne zmiany kadrowe szczególnie w kierownictwie, ponieważ zaistniałe problemy wymagały znajomość w ich rozwiązywaniu. W omawianym zakresie lat pięćdziesiątych zaistniały następujące zmiany w kierownictwie. Jak wynika z rejestru Sądu Okręgowego w Gdyni, postanowieniem z dnia 4 maja 1950 roku na stanowisko prezesa zarządu wpisano Feliksa Markockiego a ubył Feliks Gołaszewski.

Według protokołu Walnego Zgromadzenia Delegatów PZGS z dnia 5 lipca 1953 roku w p-cie obrad dot. zarządu wybrano Feliksa Markockiego - prezesem zarządu, Franciszka Kwidzińskiego i Czesława Martyniaka vice prezesami zarządu.

Ponowne Walne Zebranie Delegatów PZGS z dnia 5 listopada 1953 roku dokonało zmiany w składzie zarządu i wybrano: Alfonsa Stencla - prezesem zarządu, Franciszka. Kwidzińskiego i Józefa Laskowskiego v-ce prezesami zarządu. Powołano wówczas również zastępców w zarządzie i wybrano Józefa Tele-gie i Feliksa Marszałkowskiego. .Wymieniony skład zarządu zarejestrowano w Sądzie Okręgowym postanowieniem z dnia 21 listopada 1953 roku.

Na W.Z.D. PZGS w dniu 15 czerwca 1954 roku nastąpiła zmiana na stanowisku prezesa zarządu wybrano Zygmunta Szczepankiewicza a odszedł alfons Stencel. Pozostali członkowie zarządu pozostali bez zmian.

Według protokołu .V.Z.D. PZGS z dnia 27 kwietnia 1955; r. nastąpiła znowu zmiana w składzie zarządu: prezesem zarządu wybrano Józefa Telegę a odszedł Zygmunt. Szczepankiewicz. vice prezesami nadal zostali Franciszek Kwidziński i Józef Laskowski. Zastępcy członków zarządu zostali wybrani Feliks Marszałkowski i Franciszek Hirsz& Podany skład zarządu został zarejestrowany postanowieniem Sądu z dnia 14 czerwca 1955 roku.

Dalsze zmiany w składzie zarządu dokonało LVZD PZGS w dniu 2b listopada 1955 roku i powołano na stanowisko prezesa zarządu Mikołaja Weremejeżyka w miejsce odchodzącego Józefa Telegę. Również na v-ce prezesa zaopatrzenia powołano Franciszka Plichtę a odszedł Franciszek Kwidziński. Na zastępców członka zarządu wszedł Bernard Brylowski a pozostał Franciszek Hirsz. v-ce prezesem pozostał nadal Józef Laskowski. Wymieniony skład zarządu został zarejestrowany postanowieniem Sądu z dnia 29 grudnia 1955 roku.

Walny Zjazd Delegatów PZGS z dnia 7 maja 1053 roku podjął uchwale o zmianie statutu PZGS. Między innymi w par. 12 statutu zmieniono nast. treść: Rada PZGS wybiera i odwołuje członków zarządu Spółdzielni^ Rada Nadzorcza PZGS w dniu 14 marca 1959 roku dokonała zmiany w składzie zarządu, na stanowisko prezesa zarządu wybrała Zygmunta Noskowskiego a odszedł Mikołaj Weremejczyk. V-ce prezesami pozostali nadal Franciszek Plichta i Józef Laskowski a zastępcami zostali Franciszek Hirsz i Józef Płotka. Wymieniony skład zarządu postanowieniem Sądu z dnia 30 lipca 1959 roku wpisano do rejestru.

Między czasie w dniu 9 listopada nastąpiła zmiana na stanowisku głównego księgowego PZGS. Wojewódzki Związek Gminnych Spółdzielni w porozumieniu z Zarządem PZGS i Gminną Spółdzielnią w Chmielnie na wymienione stanowisko przeniósł Władysława Kostuch, który był dotychczas głównym księgowym w GS w Chmielnie, a odszedł Wincenty Szczesiak dotychczasowy główny księgowy PZGS.

Na terenie powiatu kartuskiego ilość powołanych Gminnych Spółdzielni nie miała odpowiedniego zaplecza na właściwą działalność. Dla ich umocnienia i dalszego rozwoju gospodarczego, następowało stopniowe łączenie w silniejsze organizmy. W skutek zmian w rejonach administracji państwowej, gmina Parchowo została przeniesiona do powiatu bytowskiego. W tej sytuacji w realizacji decyzji organów samorządów spółdzielczych, Gminna Spółdzielnia Parchowo, przeszła na członka PZGS w Bytowie a ubyła z PZGS w kartuzach z dniem 25 kwietnia 19^5 roku.

W skutek prowadzenia działalności ze stratą, Oddział Narodowego Banku Polskiego w Kartuzach odmówił dalsze kredytowanie Gminnej Spółdzielni w Baninie, w Goręczynie, w Przodkowie oraz wniósł zastrzeżenia do dalszego kredytowania Spółdzielni w Kamienicy Szlacheckiej, Stężycy i Sulęczynie. Podejmowane środki zaradcze przez Zarządy GS i PZGS nie były wystarczające, na skutek braku odpowiedniej bazy gospodarczej. Dalsze prowadzenie działalności na obsługiwanym terenie mogło być utrzymane jedynie przez zmiany organizacyjne łączenia w silniejsze jednostki.

Na podstawie uchwał Walnego Zebrania Przedstawicieli GS w Baninie z dnia 23 września 1956 roku oraz GS w kukowie z dnia 30 września 195b roku nastąpiło połączenie

wymienionych spółdzielni, przy czym Spółdzielnią przejmującą była Gminna Spółdzielnia w Żukowie

Przy poparciu PZGS na podstawie uchwał Walnych Zgromadzeń GS w Goręczynie z dnia 23 września 1956 roku oraz GS w Kartuzach z dnia 25 września 1956 roku, wymienione spółdzielnie połączono z dniem 1 października, z tym, że przejmującą była GS w Kartuzach. W wyniku objęcia działaniem terenu dwóch gmin, wybrano nową Rade Nadzorczą oraz powołano nowy skład Zarządu do którego weszli: Zygmunt Szczepankiewicz jako prezes zarządu, Stanisław Pontus i Bernard Hinc z Goręczyna zostali v-ce prezesami. Stanowisko głównego księgowego prowadził nadal Adolf Klein. Przedstawione zmiany terenu działania oraz nowy skład zarządu wpisano do rejestru sądowego postanowieniem z dnia 4 kwietnia 1957 roku.

W wyniku braku możliwości dalszego kredytowania GS w Przodkowie , zaszła konieczność jej łączenia. Natomiast GS w Kartuzach po objęciu GS w Goręczynie nie była jeszcze przygotowana do dalszego zwiększania swojej działalności. W tej sytuacji wystąpił problem dalszej obsługi gminy Przodkowa. Z uwagi na brak środków finansowych na dalsze prowadzenie działalności, Walne Zgromadzenie Przedstawicieli GS w Przodkowie w dniu 28 grudnia 1956 roku podjęło uchwałę w przedmiocie likwidacji Spółdzielni. Zarząd PZGS nie miał prawa statutowego do przejęcia spółdzielni, która zrzeszała osoby fizyczne. Aby nie dopuścić do wystąpienia trudności zaopatrzenia ludności i skupu produktów rolnych, Rada Nadzorcza i Zarząd PZGS postanowili przejąć od GS w Przodkowie całość prowadzonego przedsiębiorstwa po myśli art. 38 Ustawy o Spółdzielniach. W tym przedmiocie w dniu 5 lutego 1957 roku sporządzono protokół przy udziale: Prezesa Zarządu PZGS - Mikołaja Weremejczyka, V-ce Prezesa narządu PZGS - Franciszka Plichty* Głównego Księgowego PZGS - Władysława Kostucha ,

Kierownika Sekcji Planowania i Inwestycji - H. Popowskiego Instruktora Techniki Handlu PZGS - Stanisława Młyńskiego, Prezesa Zarządu GS Przodkowo - Bobkowskiego.

W wymienionym protokole ustalono czynności i osoby odpowiedzialne z przyjęciem działalności gospodarczej i dalszych potrzeb organizacyjnych. Następnie w dniu 7 lutego 1957 roku odbyło się Walne Zgromadzenie Przedstawicieli w Przodkowie którym postanowiono:-

-    Zbyć prowadzenie przez Spółdzielnie przedsiębiorstwa

na rzecz PZGS w Kartuzach,

-    zbyciu podlegały wszelkie składniki majątkowe według stanu na 31 stycznia 1957 roku,

-    nabywca przejął prowadzenie w pełnym zakresie działalność przewidzianym statutem,

-    PZGS przejął wszelkie zobowiązania wobec pracowników oraz wierzycieli i zobowiązania wg stanu na dzień 31 styczni^,

-    upoważniono Zarząd GS Przodkowie do zawarcia z PZGS odpowiednie porozumienia prawne,

-    mimo zbycia przedsiębiorstwa postanowiono nie rozwiązywać Spółdzielni! zatrzymać prawo członkostwa,

-    postanowiono anulować uchwałę Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Przedstawicieli GS z dnia 28 grudnia 1956

* roku dotyczącej likwidacji spółdzielni.

Niekorzystne wyniki finansowe, gospodarcze i ekonomiczne Spółdzielni w Kamienicy Szlacheckiej i Sulęczynie oraz częste zmiany Zarządu GS w Stężycy spowodowały, że te spółdzielnie przy pomocy PZGS postanowiły połączyć działalność w jedną silniejszą jednostkę. Uchwałami Walnych Zgromadzeń Przedstawicieli w Kamienicy Szlacheckiej z dnia 29 listopada 1959 roku, w Sulęczynie z dnia 2 grudnia 195^ roku oraz w dniu 6 grudnia 195^ roku w Stężycy, połączono wymienione Spółdzielnie, tworząc Rejonową Spółdzielnie "Samopomoc Chłopską" w Klukowej Hucie. Nowo powstała Spółdzielnia została zarejestrowana postanowieniem Sądu z dnia 14 marca 1960 roku pod nr 74 R.S. Również w dniu powołania Spółdzielni Rada Nadzorcza wybrała Zarząd w składzie: Zygmund Henig - prezesem zarządu a członkami zarządu zostali wybrani Władysław Stachowiak Józef Płotka.

Po przeprowadzeniu opisanych zmian organizacyjnych PZGS Kartuzach zrzeszał 6 Gminnych Spółdzielni. Korzystając z posiadanych biuletynów realizacji zadań gospodarczych przedstawiam obraz wielkości obrotów i uzyskane wyniki.

Na terenie powiatu w przedstawionej sprzedaży detalicznej na koniec 1959 roku czynnych było 144 placówek handlowych, w tym 102 sklepów spożywczych, 22 przemysłowe, 19 punktów artykułów masowych i jedna składnica maszyn rolniczych. W podanej ilości PZGS prowadził 2 magazyny hurtowni, składnice maszyn rolniczych i w Przodkowie jeden skład artykułów masowych oraz 5 sklepów. spożywczych, 2 przemysłowe, zaś na terenie Kartuz równie? Rolniczy. Dom Towarowy i Wiejski Dom Towarowy.

W omawianym okresie lat pięćdziesiątych w działalności handlowej nasypowa! znaczny dorobek na odcinku zaopatrzenia i kultury handlu. Lecz pomieszczenia handlowe w większości były w pomieszczeniach dzierżawionych, ale w miarę możliwości modernizowano je. O tym świadczy szczególnie zorganizowane Domy Towarowe w Sierakowicach i w Kartuzach po byłych pomieszczeniach magazynowych, zmodernizowane sklepy w Żukowie, Baninie, Pirodze, Niestępowie, Klukowej Hucie', Egiertowie, otwarcie sklepu drogeryjnego w Sierakowicach oraz budowa nowego magazynu na artykuły masowe w Chmielnie.

Na zaopatrzenie rolnictwa przykładowo na terenie powiatu w 1959 roku sprzedano: nawozy azotowa 4071 ton, nawozy fosforowe 2958 ton, nawozy potasowe 1995 ton, wapno nawozowe 2367 ton, Z maszyn rolniczych i narządzi w 1959 roku . zaopatrzona) z& 4.200 tys. zł. w tym 67 kopaczek do kartofli o2 żniwiarki, o3 kosiarki, 50 młocarń, 241 silników spalinowych lub elektryczne. Prowadzono również zaopatrzenie w nasion na i ziarno siewne, artykuły budowlane jak hutnicze, wapno, szkło okienne, smoła, papa itp. Również zaopatrywano rolnictwo w opał i pasze treściwe na produkcje zwierzęcą.

Na zebraniach wiejskich i Walnych Zgromadzeniach Członków sprawy zaopatrzenia były przedmiotem ostrych dyskusji, celem zwiększania dostaw nawozów sztucznych szczególnie azotowych, materiałów budowlanych, pasz treściwych i opału.

Stawiane wypowiedzi były sygnałem potrzeb na zwiększanie zaopatrzenia i rozbudowy zaplecza magazynowego na następne lata. Natomiast w     szczególnie oddalonych od stacji kolejowych na wysokie koszty transportu narzekano i niskie marże, co miało wpływ na spadek rentowności. Ale sukcesywne zwiększanie dostaw miało pozytywny wpływ na wzrost produkcji rolnej, skupu artykułów rolnych i zadowolenia rolników.

W działalności pracy hurtowni PZGS następowała również poprawa zaopatrzenia i warunków pracy załogi. W latach pięćdziesiątych zorganizowano nową bazę przy ul. Gdańskiej w Kartuzach i pobudowano dwa nowe magazynu hurtu. Pod koniec 1959 roku zorganizowano paczkarnie artykułów spożywczych.

V działalności kontraktacji i skupu nadwyżek z produkcji rolniczej według stanu na koniec 1959 roku prowadzono 169 punktów skupu na terenie powiatu. podanej ilości było 8 magazynów zbożowych, 11 punktów skupu ziemniaków sezonowych, 7 punktów skupu żywca, 9 punktów skupu drobiu, 12 punktów skupu pierza, 91 punktów skupu jaj przy sklepach, 22 punkty skupu odpadków i złomu, oraz 27 sezonowych punktów skupu truskawek i innych owoców. Przedstawione rodzaje punktów obrazują jakimi artykułami zajmowały się GS-sy w skupie, lecz przedstawione obroty głównie wynikały z skupu żywca, zboża i ziemniaków. W skupie przed wszystkim pilne były potrzebne inwestycyjne na punkty skupu żywca. W 1957 roku oddano do użytku pierwszy punkt skupu żywca w Sierakowicach.

" Obroty żywienia Zbiorowego realizowało 8 zakładów, w tym 3 bary i jedną kawiarnie w Sierakowicach. W sezonie letnim gospody zaczęli odwiedzać liczne grupy turystów, lecz nie zawsze zakłady świadczyły o dobrej kulturze przez picie alkoholu. Obiekty wymagały modernizacji, w tym okresie najbardziej reprezentatywna byłą gospoda w Żukowie i kawiarnia w Sierakowicach.

Na terenie powiatu istniało 7 piekarń, w tym jedną miał PZGS w Przodkowie. Wymienione piekarnie były w obiektach dzierżawionych, wymagały ulepszenia i-remontu a praca.

załóg nadzoru , ze strony GS i PZGS. Kwestia piekarń wymagała rozważenia potrzep w zakresie inwestycji w następnych latach oraz rozważenia likwidacji takich j^ w Sulęczynie i w Przodkowie.

Trzy masarnie podane w tabeli obrotów zostały również uruchomione w starych obiektach, gdzie były potrzebne duże nakłady w zakresie modernizacji. Masarnie w Żukowie uruchomione w 1959 roku, która na razie miała najlepsze warunki prac.

Wytwórnie wód gazowanych i rozlewnie piwa w obiekcie dzierżawionym prowadziła GS w Sierakowicach a wroku

PZGS uruchomił taki zakład w obcym obiekcie w Kartuzach, po uprzednim remoncie. Wyposażenie zakładów wymagało dalszych nakładów inwestycyjnych dla zabezpieczenia właściwej działalności. Gminne Spółdzielnie Kartuzy, Sianowo i Stężyca zajmowały się produkcją torfu, mając do dyspozycji odpowiednie pokłady. Niewielka była wartość produkcji, przykładowo za 1959 rok osiągnięto 20 tys. złotych.

W realizacji uchwały WZD PZGS z dnia 11 kwietnia 1957 roku rozpoczęto budowę punktu skupu owoców i produktów leśnych w kartuzach przy ul. Wzgórze Wolności za ograniczoną kwotę 150 tys. złotych. W 1958 roku wymienioną inwestycje zmodernizowano zakupem maszyn do przetwórstwa owoców i warzyw. Za 1959 rok wykonano obrót z przetwórstwa owoców i warzyw w kwocie 2.138 tys. zł. oraz zysk w kwocie 56 tys. złotych Przedstawione rodzaje działalności wymagały odpowiednie potrzeby w zakresie usług transportowych. Własne pojazdy posiadały Gminne Sp-nie w Chmielnie, Kartuzach, Sierakowicach, Stężycy, Sulęczynie i Żukowie. Zaś PZGS na koniec 1959 roku posiadał 7 samochodów ciężarowych, 2 ciągniki z przyczepami, na potrzeby GS i własne. Dział transportu PZGS posiadał własny warsztat na remonty środków transportowych własnych i GS.

Podejmowane decyzje organizacyjne lat pięćdziesiątych przyczyniły się do poprawy obsługi mieszkańców ale również, własnych wyników ekonomicznych. Pod koniec omawianego okresu za 1959 rok zysk brutto w skali powiatu osiągnięto (wg tabeli VIII) 6766 tys. złotych, z tego płacono 33% na podatek dochodowy. Pozostałą część t.zw. zysk netto dzielono według uchwał Walnych Zgromadzeń Członków przeznaczając na odpowiednie fundusze jak : zasobowy, inwestycyjny, scentralizowany, mieszkaniowy, nagród pracowników, nagród członków Rady, Spółdzielni Uczniowskich, budowę szkół, podziału między członków im miejscowe cele kulturalno-społeczne.

Za 1950 rok zrealizowało nakłady inwestycyjne już% w kwocie 2.088 tys. złotych. W ramach wymiecionej sumy zakupiono pierwszo planowe potrzeby sprzętu jak: niektóre maszyny dla zakładów produkcyjnych, środki transportu, 'wykupiono niektóre place pod inwestycje oraz rozpoczęto kilka zadań budowlanych.

Ze wzrostem rentowności nastąpiła podwyżka średniej płacy przy zatrudnieniu o43 osoby w powiecie, lecz z tego 113 osób nie posiadało pełnej szkoły podstawowej, wg stanu za 1959 rok. Średnia płaca w 1958 roku była 1246 złotych miesięcznie a analogicznie z 1959 roku 1 423 zł. co stanowiło 114 % wzrostu.

Pewien problem stanowiła ochrona i kontrola majątku Spółdzielni, o czym świadczy wartość powstałych niedoborów t.zw. mank, co stanowiło ubytek w stosunku do obrotu np. za 57 r. o,20, za 58 r. o, 10 %, a za 59 r. o.08 %w skali powiatu. Przedstawione wskaźniki świadczą o pewnej poprawie w skali roku lecz ubytek środków finansowych przykładowo za 58 rok wynosił 399 tys. zł. a za 59 r. 335 tys. Złotych, zaś spłacalność wynosiła za 58 rok 343 tys. zł. a za 59 rok 290 tys. złotych. Przyczyną powstawania mank często bywało brak odpowiednio przygotowanej kadry na zajmowane stanowiska w miejscu pracy. Omawiane zadania gospodarcze i przedstawiane problemy wymagały zwiększenia pomocy instruktarzowej ze strony PZGS, ,szczególnie w zaopatrzeniu, w skupie, produkcji i księgowości.

W zakresie działalności społeczno-kulturalnej wśród członków Sp-ni w miarę nabytych środków finansowych na podstawie danych uzyskanych za 1959 rok osiągnięto następujący stan realizacji. W zakresie usług prowadzono. 5 wypożyczalni sprzętu gospodarstwa domowego przy GS Kartuzy, Sulęczynie, Bukowie, Sierakowicach i PZGS-sie. Przy udziale PZGS i GS przeprowadzono dla kobiet 11 kursów kroju i szycia oraz gotowania w takich miejscowościach jak: Klukowa Huta, Gołubie, Żukowo, Glińczu, Niestępowie, Sianowie, Brodnicy, i innych, przyczyn zwerbowano 118 nowych członków Spółdzielni. Udzielano pomoc organizacyjną i finansową -zespołom sportowym przy udziale Ludowych Zespołów Sportowych LZS, oraz zespołom teatralnym i świetlicowym przy GS Chmielnie i Sierakowicach.

Organ samorządu i pracowników WZGS w Gdańsku wydał gazetkę p.t. "Wspólnymi Siłami", w której w lipcu 1958 roku ocenił Spółdzielczość Zaopatrzenia i Zbytu w okresie 10 lat tj. 1948 do 1957 rok. W tym piśmie był artykuł p.t. Święto Dziesięciolecia w Kartuzach, w którym omówiono uroczystość^ z dnia 8-06-1958 roku w Młodzieżowym Domu Kultury w Kartuzach, gdzie spółdzielczość kartuska oceniła "swój rozwój, dotychczasowe osiągnięcia i zamierzenia na następne lata. Prezes Zarządu PZGS Mikołaj Weremejczyk otwierając akademie, ze słuszną dumą podkreślił fakt zdobycia pierwszego miejsca we współzawodnictwie w skali wojewódzkiej, które uzyskali spółdzielcy GS i*PZGS powiatu kartuskiego za-1957 rok. V-ce Prezes PZGS-u Franciszek Plichta ocenił wyniki dzielności GS i PZGS za okres mijających 10 lat , które realizowano przy wielkiej ofiarności i niezmordowanej woli, pracowników i samorządu spółdzielczego. Wspomniał wypróbowanych działaczy idei społecznego gospodarowania jak: Szawelski Telesfor, Krause Aloizy, Konkol Józef, Kwidziński Czesław i Franciszek, Broniszewski Paweł, Formela Małgorzata i inni.

*    Po zatem na Walnym Zgromadzeniu Delegatów w dniu 12 maja 1960 roku Prezes Zarządu PZGS Zygmunt Gostkowski poinformował, że w ocenie wojewódzkiego kompleksowego współzawodnictwa, GL i PZGS powiatu kartuskiego za 19$9 rok uzyskali trzecią lokatę. Gdyby potrafiono zapobiec niedoborom w skupie lokata mogła być lepsza. Jednak w przedstawionych wielkościach zadań gospodarczych i trudnościach organizacyjnych, podana lokata świadczy o dobrej pracy załóg i możliwości uzyskania lepszych wyników w współzawodnictwie w następnych latach.