Występujące niedomagania zrodziły konieczność reorganizacji ruchu spółdzielczego. Rada Główna Związku Rewizyjnego Spółdzielni R.P. w lipcu 1947 roku krytycznie oceniła działalność spółdzielczości. Istniejącą wówczas sytuacje w ruchu spółdzielczym oceniono na II zjeździe delegatów Związku Gospodarczego Spółdzielni R.P. „Społem” W listopadzie 1947 roku i wówczas podjęto uchwałę o, zmianie koncepcji organizacyjnej w spółdzielczości.

W związku z ogólnokrajową tendencją poprawy działalności* Gminne Spółdzielnie z Banina, Chmielnie, Goręczynie, Kartuzach, Parchowie, Sierakowicach, Stężycy, Sulęczynie, Przodkowie i Żukowie uchwałą Walnego Zgromadzenia z dnia 26 lutego 1948 roku powołały Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopską w Kartuzach. Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni(PZGS)w Kartuzach rozpoczął działalność dla wymienionych Spółdzielni w zakresie obowiązków patronackie# i zaopatrzenia hurtowego. Jego statut został zarejestrowany w Sądzie Rejestrowym w dniu 22 marca 1948 r. Na zebraniu o powołaniu PZGS podjęto również uchwałę dotycząca połączenia z Powiatową Spółdzielnią Rolniczo-Handlowa w Kartuzach. Poniżej przedstawiam wyciąg z protokołu PZGS:
-Wyciąg-
z protokołu Walnego Zgromadzenia Organizacyjnego Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" z odpow. Udział, w Kartuzach, odbytego w dniu 26.o2.1948 roku w lokalu Powiatowego Zarządu Związku Samopomocy Chłopskiej w Kartuzach.
Zebranie zagaił w imieniu Komitetu Organizacyjnego Ob. Gołaszewski Feliks prezes Pow. Zarządu Z.S.Ch. w Kartuzach. Porządek obrad:
1. Zagajenie - wybór Prezydium,
2. Odczytanie, rozpatrzenie i przyjęcie Statutu PZGS "S.Ch".
3- Podpisanie Statutu,
4. Uchwała o połączeniu PZGS"S.Ch." w Kartuzach - jako przejmującej z Powiatową Spółdzielnią Rolniczo-Handlową z odpow. udział, w Kartuzach - jako przejmowana.
5. Zakończenie.
Prezydium zebrania organizacyjnego stwierdziło, że zgodnie z instrukcją o powołaniu Powiatowych Związków i statutem wzorcowym na sali znajduje się 14 uprawomocnionych delegatów legitymujących się podpisanymi firmowo delegacjami spółdzielni do wzięcia udziału w zebraniu organizacyjnym.
Po zreferowaniu sprawy połączenia powołanego Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska „w Kartuzach z lokalną Powiatową Spółdzielnia Rolniczo-Handlową w Kartuzach przez ob. Smeitana Tadeusza - uprawomocnieni de-
legaci Spółdzielni - założycieli jednogłośnie uchwalili: połączyć Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni
"Samopomoc Chłopska" z odpow. Udział, w Kartuzach - jako Spółdzielnia przejmująca z Powiatową Spółdzielnią Rolniczo-handlową w Kartuzach. z odpow. udziałami jako przejmowana.
Podstawą prawną połączenia jest wzorcowy Statut Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska „z omawianymi na wstępie uzupełnieniami w par. 1 i 19.
Podstawa rachunkowa połączenia ze strony Powiatowej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej jest bilans tej spółdzielni sporządzony na dzień 30 czerwca 1947 roku.
Kartuzy, dnia 26-02-1948 r.
(Okrągła pieczęć:
Sąd Powiatowy w Gdyni)
Przewodniczący zebrania: (-) podpis nieczytelny Czesław Gajewski
Za zgodność:
Sekretarz:
(-) podpis nieczytelny Gdynia, dnia 3-05.1975 roku.

Zgodnie z przedstawionym protokołem z dnia 24 marca 1948 roku w sali kina "Kaszub" 2w Kartuzach odbyło się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członów Powiatowej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Kartuzach, na którym postanowiono swą działalność włączyć do Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Kartuzach.

W wyniku przedyskutowanej koncepcji organizacyjnej
w spółdzielczości na II Zjeździe Delegatów "Społem" oraz kry-
tycznej oceny z Związku Rewizyjnego, w dniu 21 maja 1948 roku Sejm uchwalił ustawę o Centralnym Związku Spółdzielczym i centralach spółdzielni. Na podstawie wymienionej ustawy z dniem 1 lipca 1948 roku powstała Centrala Rolniczych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Warszawie, zrzeszająca Gminne ^'1-dzielnie oraz ich Powiatowe Związki. Na skutek rozparcelowania Związku Rewizyjnego Spółdzielni do nowo powstałych Central Spółdzielni, prezes tego związku Edmunt Pszczółkowski został powołany na Prezesa Zarządu Głównego Centrali Rolniczych Spółdzielni (CRS). Dla ułatwienia obsługi terenu Centrala powołała w poszczególnych województwach Okręgowe Oddziały CRS i tak w Gdańsku powstał Oddział, na dyrektora powołano Walentego Szeligę, na zastępcę do spraw zaopatrzenia inż. Henryka Hechte, oraz na zastępcę do spraw skupu Alfreda Krzyżanowskiego. Powołanie wymienionych Związków spółdzielni zamknęło pierwszy etap organizacyjny spółdzielczości wiejskiej. Dotychczas Gminne Spółdzielnie nie były przygotowane do swoich zadań a Powiatowe ¿wiązki były dopiero w okresie organizacyjnym , wobec tego konieczna były pomoc organizacyjna i finansowa ze strony centrali Rolniczej Spółdzielni ( CRS ).
Na terenie Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc chłopska" w Kartuzach, który mieścił się przy ulicy Jeziornej 2, po Walnym zgromadzeniu ukonstytuowano Rade Nadzorczą i wybrano pierwszy zarząd, co wynika z nast. protokołu:
Protokół Rady Nadzorczej Powiatowego Związku Gminnych spółdzielni w Kartuzach z dnia 26 lutego 1946 roku.
Obecni członkowie Rady: Kaczmarek Czesław, Bach Józef, Włodarczyk Czesław, Jaworski Tadeusz, Ufnagiel Bolesław.
Na posiedzeniu wybrano nast. Skład Prezydium Rady:
na przewodniczącego Kaczmarek Czesław, zastępca przewodniczące Bach Józef, sekretarzem bach Józef.
W głosowaniu do zarządu wybrano jednogłośnie:
Zimnoch Franciszek zam. w kukowie
Szawelski Telesfor zam. Kartuzy ul. Kościerska 15 Gołaszewski Feliks za. Kartuzy ul. Kościuszki
Wymieniony Zarząd PZGS ukonstytuował się:
Gołaszewski Feliks został prezesem zarządu a Szawelski Telesfor i Zimnoch Franciszek członkami zarządu PZGS.
Postanowieniem z dnia 22 marca 1948 roku Sądu Okręgowego w Gdyni pod numerem kolejnym 172 wpisano:
Rubryka 2 . Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Kartuzach z odpowiedzialnymi udziałami. Siedziba przedsiębiorstwa Kartuzy.
Rubryka 5. Członkowie Zarządu:
Feliks Gołaszewski, Franciszek Zimnoch, Telesfor Szawelski.
Również Sąd Okręgowy w Gdyni w dniu 11 kwietnia 1948 roku postanowił skreślić R.S. 14-172 Powiatową Spółdzielnie Rolniczo-Handlową z odpowiedzialnymi udziałami w Kartuzach i wpisać do Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" z odpowiedzialnymi udziałami w Kartuzach. R.S. 172.

Bibliografie podanego materiału stanowią kopie protokołów" z posiedzeń Zarządu^ Spółdzielni Rolniczej-Handlowej, akta Sądu Okręgowego w Gdyni oraz własne wspomnienia.

art.39- pkt.2 - zmienia i brzmi on następująco:
jeden procent od obrotu towarami wolno-rynkowymi i pół procent od innych na rzecz ZSCH tj. połowa dla Zarządu Powiatowego i połowę dla Gminnego Oddziału Z.S.Oh. Uzupełnia się ponadto brzmienie art. 39 jak następują wykazane w zatwierdzonym bilansie straty należy pokryć z funduszów Spółdzielni: udziałowego, społecznego (Zasobowego) i specjalnych w porządku, który oznacza Walne Zgromadzenie.
Ad.5. Walne Zgromadzenie ustaliło wysokość wpisowego 50,- zł.
Ad. 6.Do Rady Nadzorczej zostali wybrani jednogłośnie: Na członków: Wieki Władysław, Ptach Stefan, Młyński Wacław,. Włodarczyk Czesław, Stankowski Józef, Mrowiński Kazimierz. Mamelski Franciszek, Kaszuba Franciszek, Smolińska Irena. Na zastępców: Konkol Jakub, Kuchta Antoni, Sawicki Paweł.
Ad. 7. Uchwalono plan pracy na najbliższą przyszłość. Projektuje się założenie w najbliższej przyszłości sklepów spożywczych, tekstylnych, uruchomienie warsztatów rzemieślniczych oraz polecono przyszłemu Zarządowi wystosowanie wniosków do władz kompetentnych w sprawie przyjęcia młyna w Kartuzach i cegielni w Łapalicach.
Ad. 8. Walne Zebranie uchwaliło najwyższą sumę zobowiązań do kwoty 2-ch milionów złotych.
Ad. 9. Walne Zgromadzenie podjęło uchwałę o przystąpieniu Spółdzielni na członka do Zw. Rew. Zw. Gosp. "Społem" i do BGS
Ad. 10. Uchwalono i zatwierdzono regulamin dla obrad Walnego Zgromadzenia, oraz dla Rady Nadzorczej.
Ad.11. W wolnych wnioskach nikt głosu nie zabrał.
Ad.12. 0 godz. 12,30 Przewodniczący zakończył zebranie, dziękując zebranym za przybycie i apelując do nich, by przyczynili się do werbowania jak najliczniejszej ilości członków. Sekretarz: Asesorowie: Przewodniczący:
(-) W. Węsierski (-) Stankowski Józef (-) St. Ptach.
(-) Wieki Władysław
Następnie Rada Nadzorcza powołała pierwszy Zarząd Spółdzielni w nast. składzie: ob.ob. Aleksander Grzenkowicz - prezes, Paweł Donn, Henryk Popowski, Mateusz Nedoszytko i Wacław Elas - jako członkowie Narządu.
Następnie została zarejestrowana 12 spółdzielnia
w powiecie kartuskim. Dla zobrazowania zadań Gminnych Spółdzielni poniżej przedstawiam odpis postanowienia Sądu w sprawie zarejestrowania Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Kartuzach z dnia 8 października 1947 roku.
Sąd Okręgowy w Gdyni jako Sąd Rejestrowy
Rp l45-%7
P_o_s_t_a_n_o_w_e_n_i_e
- Dnia 8 października 1947 r.
Sąd Okręgowy w Gdyni jako Sąd Rejestrowy w osobie sędziego Sądu Okręgowego M. Piekarskiego w obecności protokolanta sekr. .sąd. R. Richtera na posiedzeniu niejawnym w Gdyni w sprawie zarejestrowania Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" z odpowiedzialnością udziałami w Kartuzach, woj. gdańskie
postanowił:
Wpisać do rejestru spółdzielni pod nr. kol. 149
rubryka 1: 1
rubryka 2: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" z odpowiedzialnością udziałami w Kartuzach.
Siedziba: Kartuzy, woj. gdańskie.
Członkowie odpowiadają za zobowiązania spółdzielni zadeklarowanymi udziałami.
rubryka 3: Przedmiot przedsiębiorstwa:
a) prowadzenie wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw własnych i dzierżawionych w zakresie produkcji rolnej, przemysłu rolnego, handlu rolnego hurtowego i detalicznego oraz kredytu, zarówno na rachunek własny jak i członków, w szczególności:
1. Przedsiębiorstwa, obsługującego technicznie gospodarstwa zrzeszone jak: stacje maszynowe, stacje czyszczenia nasion, warsztaty reparacyjne, spichrze dla zsypu zboża, przechowalnie owoców, stacje kopulacyjne, placówki melioracyjne
i budowlane itp.
2. Przedsiębiorstwa przerobu produkcji rolniczej zrzeszonych jak: mleczarnie, młyny, gorzelnie, krochmalnie, przetwórnie owoców i warzyw itp.
3. Przedsiębiorstwa o własnej produkcji, oparte na zagospodarowaniu resztówek, jak: sady, chmielniki, pasieki, stawy rybne itp.
4. Przedsiębiorstwa, organizujące prace zrzeszonych, jak: zakłady przemysłu ludowego, cegielnie, stolarnie itp.
5. Przedsiębiorstwa, zaopatrujące zrzeszonych, jak: piekarnie, rzeźnie, sklepy spożywcze itp.
6. Kasy kredytowo-oszczędnościowe o charakterze samopomocowym, działające autonomicznie.
b) Organizowanie różnych przedsięwziąć o charakterze kulturalno-oświatowym, jak: domy ludowe, teatry ludowe, biblioteki, szkoły specjalne, kursy itp., jak również przedsięwzięcia podnoszące pozom życia towarzyskiego i kulturalnego wsi polskiej.
c) Urządzanie gospodarstw pokazowych, wystaw rolniczych pólek doświadczalnych itp., imprez, rozwijających wiedzę agrotechniczną.
d) prowadzenie akcji, zmierzającej do podniesienia poziomu zdrowotnego wsi przez zakładanie ośrodków zdrowia, przychodni lekarskich i weterynaryjnych, urządzań nie pokazów konkursów, budowę urządzeń sanitarnych itp.
e) Współdziałanie z władzami państwowymi i samorządowymi w dziele podnoszenia poziomu gospodarczego, kulturalnego i zdrowotnego mas chłopskich.
Spółdzielnia może prowadzić działalność gospodarczą również z nie członkami.
rubryka 4. Udział wynosi 500 zł. płatny w połowie przy przystąpieniu zaś resztę w dwóch ratach kwartalnych najpóźniej w ciągu pół roku od dnia przystąpienia.
rubryka 5. Aleksander Grzonkowski, Paweł Lohn, Henryk Popowski,
Mateusz Nedoszytko, Wacław Elas.
rubryka 6. b) "Społem" i Centralny Organ Związku Samopomocy
Chłopskiej.
d) Zarząd składa się z pięciu członków.
Oświadczenie woli składają i podpisują za spółdzielnie pod jej pieczątką firmową co najmniej dwaj członkowie zarządu łącznie.
e) Zarządowi nie wolno:
1) udzielać kredytu przy prowadzeniu działalności handlowej spółdzielni,
2) udzielać komukolwiek gwarancji i żyr grzecznościowych,
3) nabywać i zbywać nieruchomości bez zezwolenia rady nadzorczej,
4) zaciągać zobowiązań bez zezwolenia rady nadzorczej g) Likwidacje regulują przepisy ustawowe.
(Pieczęć okrągła z godłem państwowym i napis Sąd Okręgowy w Gdyni)
(-) Piekarski
Sędzia Rejestrowy
Wypis sporządził:
(podpis)
Sekretarz sądu.

Początki działalności Gminnej Spółdzielni w Kartuzach były trudne. Pierwsza siedziba Spółdzielni mieściła się w biurze Związku Samopomocy Chłopskiej przy ul.-^-go Maja 2. Pierwszym bezpłatnym pracownikiem Gminnej Spółdzielni był ob. Mateusz Nedoszytko, na etacie instruktora Powiatowego Związku Samopomocy Chłopskiej. Pan Nedoszytko jako członek zarządu i skarbnik początkowo zajmował się ściąganiem udziałów (po 50C,- zł.) od członków - były to jedyne środki finansowe własne na zakup towarów. Następnie on zajął się sprowadzaniem towarów przede wszystkim wysłodków z Pruszcza Gdańskiego, dla członków rolników. Potrzeby tego rodzaju paszy spowodowały dalsze wstępowanie rolników na członków Spółdzielni.
Następnie Zarząd Gminnej Spółdzielni przystąpił do organizowania sklepów spożywczych. Jednak najtrudniejszą przeszkodą było brak odpowiednich środków finansowych, a były trudności z uzyskaniem kredytu bankowego. Początkiem 194-8 roku uzyskano 4CC tysięcy zł. pożyczki z Banku Gospodarstwa Spółdzielczego w Gdańsku. Dopiero po uzyskaniu kredytu otwarto pierwszy sklep w Dzierzążnie u p. Selów oraz drugi w Prokowie. Pierwszym zaopatrzeniowcem a także księgowym tych placówek był również p. Mateusz Nedoszytko -woził towar do sklepów w plecaku na rowerze a następnie furmanką. Prace tą wykonywał początkowo społecznie, ponieważ Gminną Spółdzielnie nie stać było jeszcze na wypłatę wynagrodzeń.
Jednak rozwój placówek handlowych umocnił działalność i znaczenie Spółdzielni. Przy poparciu Powiatowego Związku Samopomocy Chłopskiej , uchwałą obu spółdzielni w dniu 31 marca 1948 roku postanowiły połączyć się Powszechna Spółdzielnia Spożywców "Leśnik" i Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Kartuzach. Spółdzielnia przejmującą była Gminna Spółdzielnia w Kartuzach, zwiększając swą działalność o placówki spółdzielni przejętej. Równocześnie nastąpiła zmiana w składzie zarządu, do którego weszli: Benon Chistowski-jako prezes, a na członków zarządu wybrano Wacława Elasa, Teofila Miotka, Józefa Sulkowskiego i Mateusza Nedoszytko. Nowy skład zarządu wpisano do rejestru sądowego w dniu 12 lipca 1948 roku. Po połączeniu siedzibę Gminnej Spółdzielni przeniesiono na ul. Kościuszki 18 to jest dawnej siedziby spółdzielni "Leśnik" - do budynku p. Chistowskich.
Po dokonanych zmianach organizacyjnych Gminna Spółdzielnia w kartuzach rozwinęła dalszą i lepszą działalność gospodarczą.

Wówczas zorganizowano skup bekonów bezpośrednio na dworcu PKP w Kartuzach, sprowadzano dostawy węgla kamiennego wagonowo na plac przy rynku. Również zaczęto sprowadzać wagonowo pasze i nawozy a składowisko mieściło się przy ul. Kościuszki 18. W 1948 roku przy Gminnej Spółdzielni powołano działalność Gminnego Ośrodka Maszynowego w Kartuzach. W ciągu tego roku powstawały dalsze placówki handlowe ja sklep spożywczy w Grzybnie, Kiełpinie i inne. W tym czasie przy zarządzie powołano również stanowisko głównego księgowego - pierwszym była Irena Kopicka. Zależnie od stopnia rozwoju działalności angażowano
kierownictwo i załogę spółdzielni, ustalając odpowiednie wynagrodzenia zależne od wykonywanej pracy.